DAR ES SALAAM, Oktoba 21 (IPS) – Katika maandamano ya kuadhimisha Siku ya Kimataifa ya Vijana Agosti 12 katika mkoa wa kusini mwa Tanzania wa Mbeya, John Mnyika alisimama kwa kujieleza, akiwahutubia wafuasi wake. Hewa ilishtakiwa kwa kutarajia. Mnyika, Katibu Mkuu wa Chama cha Upinzani Tanzania, Chadema, alikuwa akijiandaa kuzungumzia uchaguzi ujao wakati machafuko yalipotokea. Bila tahadhari, askari polisi waliokuwa na silaha nzito walivamia tukio hilo na kumshika Mnyika na kumburuza.
Katikati ya mtafaruku huo, ofisa mmoja aliipasua miwani isiyokuwa na kisu usoni Mnyika na kuipondaponda chini ya miguu yake. “Walinipiga kwa marungu na mapipa ya bunduki zao,” Mnyika angesimulia baadaye. “Ilikuwa hatua iliyopangwa kutufedhehesha na kunyamazisha.” Sauti yake ilitetemeka kwa hasira, lakini alibaki na msimamo. Unyama wa siku hiyo haukuwa tukio la pekee—ilikuwa ni ishara ya hali mbaya zaidi katika nyanja ya kisiasa ya Tanzania.
Mageuzi yaliyoahidiwa Tanzania
Samia Suluhu Hassan aliposhika kiti cha urais mwaka 2021, kufuatia kifo cha John Magufuli, kulikuwa na matumaini ya kupambazuka. Samia, kiongozi wa kwanza mwanamke wa Tanzania, aliahidi kuanzisha enzi mpya ya mageuzi ya kidemokrasia. Aliondoa marufuku ya mikutano ya kisiasa, akaruhusu vyombo vya habari kufunguliwa tena, na kuashiria kujitolea kwa uhuru wa kujieleza.
Kwa muda mfupi, ilionekana kana kwamba Tanzania ilikuwa inatoka kwenye kivuli cha utawala wa kiimla. Vyama vya upinzani vilivyokandamizwa kwa muda mrefu chini ya utawala wa Magufuli, viliruhusiwa kufanya mikutano kwa mara nyingine. Mazungumzo ya kisiasa yalisitawi, na kwa mara ya kwanza baada ya miaka mingi, nchi ilionekana kuwa kwenye njia ya kuelekea demokrasia ya kweli.
Lakini uchaguzi wa mitaa wa 2024 ulipokaribia, matumaini hayo yalianza kufifia. Ahadi za serikali za mageuzi zilitoa nafasi kwa kuibuka tena kwa mbinu za kimabavu. Matumaini ambayo yalikuwa yameambatana na Samia kupanda madarakani taratibu yalichukuliwa na hofu na mashaka. Ghasia za kisiasa zilikuwa zikiongezeka, viongozi wa upinzani walikuwa wakinyamazishwa, na upinzani ulikabiliwa tena na ukandamizaji wa kikatili.
Kurudi kwa ukandamizaji
Tukio la Mnyika lilikuwa ni moja kati ya matukio mengi yaliyoashiria kurejea kwa mbinu nzito za enzi za Magufuli. Siku hiyo hiyo alipokamatwa, Makamu Mwenyekiti wa Chadema, Tundu Lissu, pamoja na wafuasi zaidi ya 500, waliwekwa kizuizini kwa kile kilichoonekana kuwa ni msako ulioratibiwa dhidi ya upinzani. Lissu ambaye alinusurika katika jaribio la kuuawa mwaka 2017, kwa muda mrefu amekuwa mkosoaji mkubwa wa chama tawala cha Chama Cha Mapinduzi (CCM).
“Tunashuhudia kifo cha demokrasia kwa wakati halisi,” Lissu aliwaambia waandishi wa habari baada ya kuachiliwa. “Serikali inataka kukandamiza aina yoyote ya upinzani, na wako tayari kutumia vurugu kufikia lengo hilo.”
Ukandamizaji wa serikali ya Tanzania dhidi ya takwimu za upinzani haujaonekana. Mashirika ya kimataifa ya kutetea haki za binadamu na serikali za mataifa ya kigeni yametoa hofu kuhusu ghasia zinazozidi kuongezeka. Katika taarifa ya pamoja, Marekani na Umoja wa Ulaya zimetaka uchunguzi huru ufanyike kuhusu kuongezeka kwa idadi ya watu wanaokamatwa na kupotea kutokana na sababu za kisiasa. Lakini Rais Samia ameendelea kukaidi, akisisitiza uhuru wa Tanzania na kukataa kuingiliwa na mataifa ya kigeni.
“Hatuhitaji watu wa nje watuambie jinsi ya kuendesha nchi yetu,” alisema katika hotuba yake kwenye televisheni, kuadhimisha miaka 60 ya Jeshi la Polisi Tanzania. “Tutachunguza matukio haya wenyewe.”
Bei ya upinzani
Ukandamizaji dhidi ya vyama vya upinzani hauishii tu katika kukamatwa. Katika miezi ya hivi karibuni, Tanzania imeshuhudia ongezeko kubwa la matukio ya utekaji nyara na mauaji yanayochochewa na siasa. Moja ya matukio hayo ni kutekwa na kuuawa kikatili kwa Ali Mohamed Kibao, mwanachama mwandamizi wa Chadema. Mashuhuda walieleza jinsi Kibao alivyotolewa kwa nguvu kwenye basi na watu waliokuwa na silaha, ndipo mwili wake ukapatikana siku moja baadaye, ukiwa na dalili za kuteswa na kuchomwa tindikali.
“Tunaishi kwa hofu,” alisema Freeman Mbowe, kiongozi wa Chadema. “Kama wanaweza kufanya hivi kwa mtu kama Kibao, ni nini cha kuwazuia wasije kwa yeyote kati yetu?”
Majibu ya serikali yamekuwa ya kupuuza. Licha ya ahadi za uchunguzi, hakuna hatua za maana zilizochukuliwa kuwawajibisha wahusika. Wengi wanashuku kuwa vikosi vya usalama vya serikali vinahusika na ghasia hizo, ingawa maafisa wanaendelea kukanusha kuhusika kwa vyovyote vile.
Taifa kwenye njia panda
Wakati Tanzania inakaribia uchaguzi mkuu wa 2025, nchi inajikuta kwenye njia panda hatari. Ghasia za kisiasa za mwaka uliopita zimeibua hofu kwamba huenda nchi hiyo inarudi nyuma katika utawala wa kimabavu. Samia, ambaye aliwahi kujiweka kama mwanamageuzi, sasa anakabiliwa na shutuma za kutumia mbinu za ukandamizaji sawa na mtangulizi wake.
“Macho yanasumbua. Wakati takwimu za upinzani zikilengwa kwa kisingizio cha taratibu za kisheria, inatoa ujumbe kwamba upinzani wa kisiasa hautavumiliwa,” anasema Michael Bante, mchambuzi wa masuala ya kisiasa jijini Dar es Salaam. Ni kikwazo kikubwa kwa maendeleo. tulifikiri tunafanya chini ya uongozi wake.”
Ingawa wengine wanaweza kusema kwamba hatua hizi ni muhimu kwa utulivu, Bante anaamini ni historia ya hatari. “Demokrasia ya Tanzania itastawi ikiwa tu tunaweza kuhakikishia nafasi ya sauti zote za kisiasa kusikika-iwe zinaungana na serikali au la.”
Kwa Watanzania wengi, maisha yajayo yanaonekana kuwa mabaya. Kuongezeka kwa ghasia za kisiasa kumezua hali ya hofu na kutokuwa na uhakika, na kuwaacha wengi wakiwa hoi. “Hizi ni nyakati za taabu,” alisema Juma Mwinyi, mchuuzi wa barabarani aliyeona kutekwa kwa Kibao. “Kama wanaweza kunyakua mtu katikati ya mchana, ni nini cha kuwazuia wasituelekeze sisi wengine?”
Mwitikio wa Kimataifa
Kimataifa, hali ya kisiasa ya Tanzania imelaaniwa na watu wengi. Serikali za kigeni zimemtaka Samia kubadili mwelekeo na kurejesha uhuru wa kidemokrasia ambao uliahidiwa alipoingia madarakani. Lakini hadi sasa simu hizo hazijapokelewa.
“Rais Samia ana chaguo la kufanya,” anasema Halima Mheta, mwanaharakati wa haki ya kijamii wa Tanzania. “Anaweza kuwa kiongozi anayerejesha demokrasia ya Tanzania au yule anayeiharibu.”
Wakati taifa likisubiri uchaguzi ujao, jambo moja liko wazi: vigingi havijawahi kuwa juu zaidi. Kwa viongozi wa upinzani kama John Mnyika na Tundu Lissu, mapambano ya demokrasia hayajawahi kuwa hatari zaidi. Lakini licha ya hatari, wanabaki kuamua.
“Hatutanyamazishwa,” Mnyika alisema kwa dharau. “Tanzania ni yetu sote, na tutapigania haki yetu ya kusikilizwa.”
Kwa sasa, mustakabali wa Tanzania bado haujulikani. Lakini katika hali ya ukandamizaji unaozidi kuongezeka, viongozi wa upinzani nchini humo wameazimia kuendelea kupigana, bila kujali gharama. Wakati vurugu za kisiasa zikiongezeka na serikali inazidi kukaza nguvu, swali linabaki: je demokrasia tete ya Tanzania itadumu?
Ripoti ya Ofisi ya Umoja wa Mataifa ya IPS
Fuata @IPSNewsUNBureau
Fuata IPS News UN Bureau kwenye Instagram
© Inter Press Service (2024) — Haki Zote ZimehifadhiwaChanzo asili: Inter Press Service
