Kiwanda cha nyuklia cha Busher nchini Iran. IAEA/Paolo Contri
CAIRO, Misŕi, Oktoba 28 (IPS) – Ghasia katika Mashaŕiki ya Kati zimeongezeka mno tangu shambulio la kigaidi la Hamas mwezi Oktoba 2023 na machafuko ambayo yamefuata. Kuna mvutano, ikiwa sio hali ya vita, kati ya wapinzani wakuu wote walio chini.
Mashambulio ya Israel dhidi ya Hezbollah na Hamas yanaidhoofisha Iran. Nia ya nchi kuvuka kizingiti cha nyuklia inakua.
Israel inakabiliana moja kwa moja na waigizaji wasio wa serikali kutoka nchi zingine, ambao wana nguvu zaidi kuliko majeshi ya kitaifa ya nchi yao. Fikiria Hezbollah huko Lebanon, Ansar Allah (Houthis) huko Yemen na wanamgambo wa Shia nchini Iraq. Pamoja na Hamas, wanaunda 'Axis of Resistance', muungano wenye silaha unaounga mkono Irani katika eneo hilo.
Kwa miaka mingi, mafundisho ya kijeshi ya Tehran yalijikita katika kuweka mzozo wowote na adui anayeweza kuwa mbali na mipaka yake. Sasa mambo ni tofauti. Iran imezindua mashambulizi makubwa dhidi ya Israel kutoka katika eneo lake. Mabadiliko ya nchi katika sera za kigeni kimsingi ni zao la matukio katika Ukanda wa Gaza.
Ingawa hakuna ushahidi kwamba Iran ilihusika katika mashambulizi ya Hamas dhidi ya Israel tarehe 7 Oktoba 2023, maafisa wa Tehran wamekaribisha kwa uwazi matukio ambayo yaliua takriban watu 1,200. 'Walichofanya kinaashiria kiburi, utukufu na nguvu; Mungu atawaunga mkono', alisema aliyekuwa Rais wa Iran wakati huo Ebrahim Raisi huku akiwapongeza Hamas.
Kampeni iliyofuata ya Israeli huko Gaza sasa imekuwa kuendelea kwa mwakana kudai maisha ya raia 40,000. Hatima ya mateka wengi wa Israel bado haijulikani.
Israel sasa imehamishia mkakati wake kwenye shughuli za kijasusi. Hizi ni pamoja na kuuawa kwa mkuu wa Ofisi ya Kisiasa ya Hamas, Ismail Haniyehhuko Tehran mwezi Julai, mauaji ya wapiganaji wengi wa Hezbollah kupitia vyombo vya mawasiliano vilivyoripuka, na mauaji ya Kiongozi wa Hezbollah Hassan Nasrallah mwezi Septemba na kiongozi wa Hamas Yahya Sinwar mwezi Oktoba.
Yote haya yalikuwa ni mapigo makubwa ya kimaadili kwa Iran, ikionyesha kwamba haiwezi kuwalinda makamanda wa vibaraka wake hata katika nchi zao – hivyo basi jibu la Tehran kwa mashambulizi ya Israel.
Mafanikio pekee ambayo uvamizi wa ardhini wa Waisraeli umepata ni kwamba umegeuza hisia za walimwengu mbali na Ukanda wa Gaza.
Hezbollah imepoteza takriban viongozi 10 wa ngazi za juu, haswa Nasrallah, katika mashambulizi ya Israel. Wanamgambo wanaonekana kuwa chini kwa muda mrefu, lakini jinsi itakuwa muhimu katika siku zijazo inatiliwa shaka. Bado, ni mapema sana kuifuta Hezbollah.
Kundi hilo lina wapiganaji wapatao 100,000 katika safu zake, na safu yake ya ushambuliaji bado ina hadi makombora 150,000. Historia inaonesha kuwa makundi haya ni wepesi wa kuwabadilisha viongozi wa ngazi za juu na kuwaweka wapiganaji wengine wanaoweza kuendeleza kazi za kundi hilo bila mshono. Mwaka 2004, Israel ilichukua viongozi wawili wa Hamas. Lakini hiyo ilileta kundi hilo umaarufu na ushawishi mkubwa zaidi.
Ukweli kwamba wanamgambo bado wana uwezo wa kupinga serikali ya Israel unadhihirika katika shambulio lake la ndege zisizo na rubani tarehe 13 Oktoba mwaka huu. Hadi sasa, zaidi ya raia 80,000 wa Israel wamelazimika kuyakimbia makazi yao kaskazini mwa nchi hiyo na hawawezi kurejea nyumbani kwa sababu ya kushambuliwa mara kwa mara kutoka Lebanon.
Mafanikio pekee ambayo uvamizi wa ardhini wa Waisraeli umepata ni kwamba umegeuza mawazo ya walimwengu mbali na Ukanda wa Gaza. Hali huko ni mbaya: matarajio ya kuwaachilia mateka waliosalia bado ni finyu, na Hamas inaendelea kustawi. Baada ya yote, mauaji ya Sinwar haimaanishi kuwa Hamas imeshindwa.
Kwa mujibu wa wachambuzi wa ACLED wa Marekani, kundi hilo limepoteza takriban wapiganaji 8,500 kati ya 25,000 hadi 30,000 katika mapigano na Israel. Hasara hizi zinakabiliwa na idadi isiyojulikana ya askari wapya wa Kipalestina, ambao walipoteza marafiki na jamaa katika mashambulizi ya Israeli.
Shambulio hilo dhidi ya Lebanon pia lilisababisha shambulio kubwa la pili la kombora la Iran dhidi ya Israel ndani ya mwaka mmoja. Mashambulizi yote mawili yalihesabiwa sio kwa njia ya kusababisha uharibifu mkubwa, lakini kutuma ujumbe wa mfano. Maneno mazito kutoka kwa Waziri Mkuu wa Israel Benjamin Netanyahu iliyotolewa baada ya shambulio hilo kuonyesha kuwa hatua ya Israel bado haijafahamika.
Vita vya pande zote haziwezekani kama inavyowezekana wakati mwingine. Hii pia ni kutokana na umbali mkubwa kati ya Iran na Israel – katika maeneo yao ya karibu, ni kilomita 1,200. Lakini sio hivyo tu …
Israel inajua kwamba kushambulia sekta ya mafuta ya Tehran kungepeleka bei ya kimataifa katika soko la mafuta ghafi kupanda na kuwakatisha tamaa washirika wake, hasa Marekani.
Iran imekusanya karibu wapiganaji 40,000 wa Afghanistan, Iraqi, Pakistani na Syria pamoja nchini Syria. Iran bado haijajaribu kuzitumia dhidi ya Israel, kwani uongozi wa Tehran unajua vyema kwamba kufanya hivyo ni kujiua. Zaidi ya hayo, hali katika soko la mafuta inazuia kuongezeka kwa pande zote mbili.
Wakati Iran inategemea mapato yake ya mafuta, Israel inajua kwamba kushambulia sekta ya mafuta ya Tehran kungepeleka bei ya kimataifa katika soko la mafuta ghafi ikipanda na kuwakera washirika wake, hasa Marekani. Hatimaye, shambulio kubwa dhidi ya Iran na vifo vya raia lingekusanya wakazi wake karibu na serikali ambayo haikubaliki.
Kwa hivyo, licha ya uduni wake wa kijeshi, serikali ya Irani kwa kweli iko katika hali nzuri ikiwa inakuja kwa migogoro ya moja kwa moja. Kupanda yoyote kunaweza kuishia tu kuimarisha.
Na kisha kuna uwezekano wa bomu la nyuklia la Irani. Maafisa nchini Iran wamekuwa wazi katika miaka ya hivi karibuni kwamba linapokuja suala la silaha za nyuklia, lengo lao ni kudumisha kile wanachoita 'hadhi ya kizingiti', yaani kuwa na uwezo wa kuzalisha silaha za nyuklia kwa haraka, lakini tu ikiwa inahitajika.
Hali imebadilika sana hapa pia. Waangalizi wa kimataifa wameibua wasiwasi kwamba Iran inaweza hivi karibuni kuanza kutengeneza bomu la nyuklia, huku mashirika ya kijasusi ya Marekani yaliripoti mwezi Julai kuwa maandalizi yanaendelea.
Muda mfupi baadaye, Wakala wa Kimataifa wa Nishati ya Atomiki ulisema kwamba hauwezi tena kuwa na uhakika kwamba mpango wa nyuklia wa Iran ulikuwa kwa madhumuni ya amani.
Huenda ikasikika kama kitendawili, lakini licha ya mfumuko mkubwa wa bei, watu zaidi na zaidi nchini Iran wanaunga mkono wazo la kutengeneza silaha za nyuklia. Katika uchunguzi uliofanywa na IranPoll, karibu asilimia 70 ya Wairani waliohojiwa walisema kuwa nchi hiyo inapaswa kumiliki silaha zake za nyuklia.
Kadiri Israeli au Magharibi zinavyozidi kuweka shinikizo kwa Iran, ndivyo nchi inavyodhamiria zaidi kuvuka kizingiti hicho cha nyuklia ili kumzuia mpinzani mkuu kwa kawaida ikiwa itaona ni muhimu.
Ruslan Suleymanov ni mwandishi wa habari wa Urusi wa mashariki. Alikuwa mwandishi mkuu wa Mashariki ya Kati wa shirika la habari la TASS mjini Cairo hadi Februari 2022. Alijiuzulu wadhifa huu akipinga uvamizi wa Urusi nchini Ukraine.
Chanzo: Siasa za Kimataifa na Jamii (IPS)-Jarida iliyochapishwa na Kitengo cha Kimataifa cha Uchambuzi wa Kisiasa cha Friedrich-Ebert-Stiftung, Hiroshimastrasse 28, D-10785 Berlin
Ofisi ya Umoja wa Mataifa ya IPS
Fuata @IPSNewsUNBureau
Fuata IPS News UN Bureau kwenye Instagram
© Inter Press Service (2024) — Haki Zote ZimehifadhiwaChanzo asili: Inter Press Service
