Dar es Salaam. Hesabu zilianza na miaka mitano ijayo, ukafuata mwaka ujao, miezi na sasa ni siku 18 zijazo, Watanzania wanatarajia kupiga kura katika uchaguzi wa serikali za mitaa.
Uchaguzi unaotarajiwa kufanyika Novemba 27, mwaka huu, ndiyo utakaoamua upatikanaji wa wawakilishi wa ngazi ya chini wa wananchi kuanzia vitongoji, vijiji na mitaa.
Kwa sababu ni mchakato wa kidemokrasia unaoamua mwelekeo wa maisha ya wengi kwa kipindi cha miaka mitano ijayo, kila kundi lina nafasi na wajibu wa kutekeleza.
Wajibu wa kila kundi katika uchaguzi huo ndiyo utakaoamua mchakato bora na utakaofanya kila mmoja afurahie hatua hiyo ya kidemokrasia, badala ya kulalamika.
Makundi hayo ni wapigakura, wagombea, viongozi wa dini, mashirika yasiyo ya kiserikali na Serikali ambayo kwa ujumla wake yana nafasi ya kuhusika katika mnyororo wa uchaguzi husika.
Kuwajibika kwa makundi haya ndiko kutakakohakikisha uchaguzi unafanyika kwa njia huru, haki na yenye uwazi.
Wapigakura ni kiini cha uchaguzi, wanapaswa kuwa na ufahamu wa kina kuhusu haki yao ya kupiga kura.
Kwa mujibu wa Tume Huru ya Taifa ya Uchaguzi (INEC), mwaka 2019 ni asilimia 65 pekee ya wapigakura waliojiandikisha walioshiriki uchaguzi wa serikali za mitaa.
Takwimu hizi zinaonyesha umuhimu wa kuhimiza watu wengi zaidi kujitokeza na kushiriki mwaka huu.
Wakati huu, wapigakura wanapaswa kuhakikisha majina yao yapo kwenye orodha ya wapigakura, kujua vituo vyao vya kupigia kura na kufuatilia sera na mipango ya wagombea ili kufanya uamuzi sahihi.
Pia ni wakati mzuri kwa wapigakura kukumbushwa kuwa ushiriki wao unaleta mabadiliko ya kweli.
Kura moja inaweza kuamua mustakabali wa jamii, kuleta maendeleo na kuimarisha huduma za msingi kama vile elimu, afya na miundombinu.
Kwa sababu hizo, wapigakura wanapaswa kuona ushiriki wao katika uchaguzi huo kama sehemu ya jukumu lao la uraia na upendo kwa Taifa lao.
Kwa wagombea, kipindi hiki cha siku 18 zilizobaki kinapaswa kutumika kwa uangalifu na heshima.
Wanapaswa kuelewa kuwa kampeni zao zina nguvu ya kuhamasisha au kudhoofisha wapigakura.
Kinyume cha siasa za kuchafuana, wagombea wanapaswa kuzingatia kuendesha kampeni zenye hoja, sera na mikakati inayolenga kutatua changamoto halisi za jamii.
Utafiti uliofanywa na Shirika la Uwazi na Uwajibikaji (Tai) mwaka 2022, unaonyesha asilimia 68 ya wapigakura nchini huongozwa zaidi na sera za wagombea kuliko umaarufu wao binafsi.
Hii inaashiria wagombea wenye uwezo wa kuelezea mipango yao kwa uwazi na ukweli wanavutia wapigakura zaidi.
Wagombea wanapaswa kuangazia masuala muhimu kama vile huduma za afya, elimu na maendeleo ya miundombinu, ambayo ni mahitaji ya msingi katika jamii nyingi za Tanzania.
Pia ni muhimu kwa wagombea kuonyesha heshima kwa wagombea wenzao na wapigakura. Matumizi ya lugha za uchochezi au kashfa huathiri kwa kiasi kikubwa mwenendo wa kampeni na kuondoa heshima ya mchakato mzima.
Kampeni za kistaarabu, zenye misingi ya hoja na sera, zinawawezesha wapigakura kufanya uamuzi wa busara zaidi.
Viongozi wa dini wana nafasi ya kipekee katika jamii kwani wana uwezo wa kugusa maisha ya watu moja kwa moja kupitia mafundisho yao.
Hilo linathibitishwa na utafiti uliofanywa na Baraza la Madhehebu ya Dini Tanzania mwaka 2021, ulioonyesha asilimia 78 ya Watanzania wanaamini katika ushauri wa viongozi wao wa dini.
Hii inaashiria viongozi wa dini wana ushawishi mkubwa katika kuwahamasisha waumini wao kushiriki katika uchaguzi kwa amani.
Viongozi hawa wanapaswa kuhimiza waumini wao kushiriki kikamilifu na kwa amani katika mchakato wa uchaguzi.
Wanapaswa pia kuwaelimisha juu ya umuhimu wa kuheshimu haki za kila mmoja, kujiepusha na vurugu na kukubali matokeo kwa moyo safi.
Wanapotoa mafunzo na mawaidha, wanapaswa kuelezea umuhimu wa kuchagua viongozi wenye maadili na wanaoonyesha kujali masilahi ya watu.
Katika kipindi hiki cha siku 18, viongozi wa dini wanaweza kushirikiana na asasi za kiraia kuendesha programu za elimu ya uraia katika nyumba za ibada na mikutano ya kijamii.
Mashirika yasiyo ya kiserikali
Mashirika yasiyo ya kiserikali (NGO) ni wadau muhimu katika kuangalia haki na uwazi wa mchakato wa uchaguzi.
Kwa mujibu wa Tume ya Haki za Binadamu Tanzania mwaka 2023, NGO zimechangia asilimia 42 ya ripoti za usimamizi wa uchaguzi zilizowasilishwa kwa INEC mwaka 2019.
Katika kipindi hiki, mashirika haya yanapaswa kufuatilia kwa karibu kampeni za wagombea, vitendo vya vyama vya siasa na michakato mingine inayohusiana na uchaguzi.
Mashirika haya pia yanaweza kuendesha mafunzo ya muda mfupi kwa wapigakura juu ya haki zao, kutoa elimu ya uraia na kuandaa ripoti za ufuatiliaji kuhusu hali ya haki za binadamu katika kampeni.
Yanaweza pia kuanzisha programu za kujenga uwezo kwa vijana na wanawake ili kuwapa nafasi ya kujua jinsi ya kushiriki kikamilifu na kwa ufanisi katika uchaguzi.
Kwa kufanya hivi, yanasaidia kuhakikisha uchaguzi unafanyika kwa uwazi na haki.
Serikali inabeba jukumu kubwa la kuhakikisha uchaguzi unafanyika kwa njia salama na zenye utulivu.
Kwa mujibu wa Ofisi ya Taifa ya Takwimu (NBS) mwaka 2022 asilimia 67 ya wapigakura walieleza kuwa walihisi wasiwasi juu ya usalama katika chaguzi zilizopita.
Serikali inapaswa kuchukua hatua za kuongeza usalama kuhakikisha wapigakura hawana hofu ya kushiriki.
Serikali kupitia vyombo vyake vya usalama, inahitaji kuhakikisha hakuna vitisho au ukatili unaoelekezwa kwa wapigakura.
Polisi wanapaswa kutekeleza jukumu lao la kulinda usalama kwa haki, bila upendeleo wa kisiasa.
Serikali inawajibika kuhakikisha miundombinu yote muhimu ya vituo vya kupigia kura ipo katika hali nzuri na inafikika kwa urahisi na wapigakura.
Hii inajumuisha kuweka vibanda vya kupigia kura katika maeneo yanayofikika kwa urahisi na kuhakikisha vifaa vyote vya kupigia kura vinapatikana kwa wakati.
Vyombo vya habari vina jukumu muhimu la kueneza habari, kuelimisha wapigakura na kutangaza kwa usawa sera za wagombea.
Utafiti wa Kituo cha Demokrasia Tanzania wa mwaka 2023, umeweka wazi kuwa vyombo vya habari ambavyo havina upendeleo vina mchango katika kuwahamasisha wananchi kushiriki uchaguzi.
Katika kipindi hiki cha siku 18, vyombo vya habari vinapaswa kutoa taarifa za mara kwa mara zinazohusu umuhimu wa ushiriki wa wapigakura na hatua zinazochukuliwa kuhakikisha uchaguzi unafanyika kwa amani.
Vyombo vya habari vinaweza kuendesha vipindi vya mijadala ya kisiasa kwa lengo la kuwaelimisha wapigakura kuhusu sera za wagombea na changamoto zinazokabili jamii.
Vina wajibu wa kutoa elimu ya uraia kwa kuelezea jinsi ya kupiga kura, haki na wajibu wa wapigakura, na masuala mengine muhimu ya uchaguzi.
Kwa kufanya hivi, wanasaidia kujenga uelewa wa jamii kuhusu haki na wajibu wao, hivyo kuwaongezea ari ya kushiriki.
Mchakato wa uchaguzi wa serikali za mitaa ni muhimu kwa mustakabali wa maendeleo ya jamii.
Kila kundi lina wajibu wa kipekee kuhakikisha mchakato huu unafanyika kwa njia bora na yenye kuheshimu haki za kila mmoja.
Wakati huu wa siku 18 zilizobaki, kila kundi linapaswa kujitathimini na kuchukua hatua zinazostahili ili kuimarisha demokrasia na mshikamano wa kitaifa.