Dar es Salaam. Katika anga la siasa, kampeni si tu mbinu ya kushawishi wapigakura pekee, bali pia ni kioo cha aina ya viongozi wanaotafuta nafasi za kuongoza.
Kampeni za kistaarabu zinaakisi taswira ya matumaini, heshima na ustawi, huku kampeni za uchochezi zikisambaza wingu la mgawanyiko, hofu na chuki.
Tofauti hii ina nguvu ya kupima hatima ya taifa na kujenga au kubomoa misingi ya demokrasia.
Kwa upande wa Tanzania, ambako uchaguzi wa serikali za mitaa unatazamwa kwa umakini, ni muhimu kutambua tofauti hizi kwa undani na kueleza jinsi kampeni za kistaarabu zinavyoweza kuendeleza umoja wa kitaifa, huku zile za uchochezi zikiashiria hali ya kutengana na mifarakano.
Kampeni za kistaarabu: Kujenga jamii kwa uwazi na maadili
Kampeni za kistaarabu zinajikita katika maadili na heshima, zikitoa hoja za kweli na kubeba kauli za matumaini na uwazi.
Utafiti uliofanywa na Taasisi ya Demokrasia na Uongozi mwaka 2022, unaonyesha kampeni za kistaarabu huongeza ushiriki wa wapigakura kwa asilimia 45.7, huku zikihamasisha utulivu wakati wa uchaguzi na kuimarisha mshikamano katika jamii.
Rais wa zamani wa Marekani, Barack Obama aliwahi kusema, “Siasa si tu kuhusu kushinda, bali kuhusu kuweka misingi ya heshima na maadili.”
Kauli kama hizi zimetumiwa na viongozi wengi wastaarabu kuhimiza wagombea kujenga kampeni zinazopinga matusi, udhalilishaji na matumizi ya nguvu.
Wakati wa Uchaguzi Mkuu wa 2015 nchini, Tume Huru ya Taifa ya Uchaguzi (INEC), iliripoti kuwa asilimia 60 ya wapigakura walijitokeza kutokana na kampeni za kistaarabu zilizohamasishwa na vyama vikuu vya kisiasa, kadhalika mvuto wa wagombea ulichangia pia.
Takwimu hizi zinaonyesha wazi jinsi kampeni safi zinavyoweza kuboresha ushiriki wa wananchi na kudumisha amani.
Kampeni za uchochezi: Kivuli cha hofu na mgawanyiko
Kampeni za uchochezi zimejaa lugha za chuki, matusi na udhalilishaji, zikilenga kuleta hisia kali kwa wapigakura.
Hizi ni kampeni zisizoheshimu utu wala maadili ya jamii.
Utafiti wa Shirika la Umoja wa Mataifa la Mpango wa Maendeleo (UNDP) mwaka 2021, ulionyesha kampeni za uchochezi huchochea mgawanyiko wa kijamii, asilimia 30 ya wapigakura walihisi kutengwa na mazingira ya uchaguzi yaliyokuwa na lugha za chuki.
Kampeni hizi zinatumia taarifa za upotoshaji na propaganda za uongo ili kushawishi hisia za wapigakura.
Katika uchaguzi wa mwaka 2019 nchini Kenya, ripoti ya Shirika la Afrika la Usalama wa Jamii ya mwaka 2020, ilionyesha asilimia 20 ya wagombea walitumia kampeni za uchochezi, jambo lililochangia ghasia na mvurugano katika baadhi ya maeneo.
Takwimu hizi zinaonyesha athari mbaya za kampeni za uchochezi ambazo hazijali masilahi ya umma.
Athari za kampeni kwa jamii
Katika kampeni za kistaarabu, jamii hunufaika kwa kuwa inajengwa kwa msingi wa umoja na mshikamano.
Jamii inapoona wagombea wakiendesha kampeni za kiungwana, huchukua mfano na kujitahidi kudumisha amani na utulivu.
Taasisi ya Uchunguzi wa Jamii nchini mwaka 2023, ilionyesha asilimia 55 ya wananchi wanajihisi salama zaidi wakati wa uchaguzi wenye kampeni za kistaarabu.
Hii ni ishara kwamba kampeni safi hujenga taifa lenye mshikamano na ufanisi.
Kwa upande mwingine, kampeni za uchochezi zinaweza kuacha alama mbaya kwenye jamii.
Hisia za chuki, utengano wa kikabila, na uhasama wa kidini huwa ni matokeo ya kampeni hizi.
Katika uchaguzi wa serikali za mitaa wa mwaka 2014, ripoti za Tume ya Haki za Binadamu na Utawala Bora, zilionyesha kuongezeka kwa matukio ya vurugu na asilimia 25 ya ghasia zilizoripotiwa kuchochewa na kauli za uchochezi kutoka kwa wagombea.
Hii inaonesha wazi jinsi kampeni za uchochezi zinavyoathiri utulivu wa jamii.
Umuhimu wa vyombo vya habari katika kampeni za kistaarabu
Vyombo vya habari vina jukumu muhimu katika kuimarisha kampeni za kistaarabu kwa kutoa elimu na taarifa sahihi kwa wananchi.
Kama inavyoelezwa kuwa, asilimia 68 ya wananchi wanategemea vyombo vya habari kujua ukweli kuhusu wagombea na sera zao.
Vyombo vya habari vina nafasi ya kuangazia maadili ya kampeni, hivyo kuzuia uchochezi na kuhakikisha kuwa kampeni zinafanywa kwa heshima na uaminifu.
Kwa kuzingatia umuhimu huu, baadhi ya vyombo vya habari vinaanzisha kampeni maalumu za kuhamasisha lugha safi na uwajibikaji katika uchaguzi.
Taasisi ya Maendeleo ya Vyombo vya Habari mwaka 2021, ilionyesha asilimia 75 ya wasikilizaji na wasomaji walisema wamebadilisha mtazamo wao kuhusu wagombea baada ya kupokea taarifa sahihi kutoka kwa vyombo vya habari.
Hii ni ishara kuwa vyombo vya habari vinaweza kuwa nguzo ya kampeni za kistaarabu.
Sheria na Kanuni: Mlinzi wa kampeni za kistaarabu
Sheria na kanuni ni kinga muhimu dhidi ya kampeni za uchochezi.
Serikali za nchi nyingi, ikiwemo Tanzania, zimeweka sheria kali zinazozuia kauli za uchochezi na propaganda za chuki.
Sheria ya Makosa ya Mtandaoni ya mwaka 2015 nchini inaruhusu mamlaka kuwachukulia hatua wagombea wanaotoa kauli za uchochezi kupitia mitandao ya kijamii.
Utafiti uliofanywa na Chama cha Wanasheria Tanganyika (TLS) mwaka 2022, ulionyesha asilimia 40 ya watu walifungua kesi za uchochezi dhidi ya wagombea mwaka huo.
Sheria hizi ni muhimu ili kuhakikisha kampeni zinaendeshwa kwa uwazi na kuzuia matusi na chuki.
Aidha, uimarishaji wa sheria na kanuni hizi unachangia kuleta mazingira salama kwa wananchi kushiriki uchaguzi kwa utulivu, bila hofu.
Tofauti kati ya kampeni za kistaarabu na za uchochezi ni kubwa na ina athari muhimu katika maisha ya kisiasa na kijamii ya taifa.
Kampeni za kistaarabu zinajenga misingi ya umoja, ushirikiano, na maendeleo, zikitoa mfano wa aina ya viongozi tunaowahitaji.
Ni wajibu wa kila mgombea, chombo cha habari na mwananchi kuhakikisha kampeni zinabaki safi na za heshima ili kudumisha amani na mshikamano wa kitaifa.
Katika safari ya kuimarisha demokrasia, ni muhimu kwa kila mmoja wetu kuchagua njia ya amani, kwa kutambua kwamba nguvu ya kura inabeba si tu matakwa ya mtu binafsi, bali mustakabali wa taifa zima.
