UMOJA WA MATAIFA, Nov 15 (IPS) – Imepita miaka mitatu tangu mashambulizi ya Taliban mwaka 2021 na mzozo wa kibinadamu nchini Afghanistan unaendelea kuwa mbaya zaidi. Ukiukaji wa haki za binadamu unafanywa na kundi la waasi la Taliban mara kwa mara, huku ubaguzi wa kijinsia na unyanyasaji ukiwa ni matukio ya mara kwa mara kwa mamilioni ya wanawake wa Afghanistan. Ukosefu wa usawa wa kijinsia umeenea, huku uhuru wa kusema na uhamaji ukiwa mdogo sana. Mgogoro wa kibinadamu unazidishwa na hali ya kutokujali iliyoenea kwa wanachama wa Taliban.
Muda mfupi baada ya Taliban kutwaa Afghanistan, idadi ya haki za kimsingi zilipokonywa kutoka kwa zaidi ya wanawake milioni 14 wanaoishi nchini humo. Mnamo 2023, Umoja wa Mataifa (UN) uliitaja Afghanistan kuwa taifa linalokandamiza zaidi kijamii na kitamaduni kwa haki za wanawake duniani.
Taliban imeweka ukiukwaji mkubwa wa uhuru wa kiuchumi kwa wanawake wote wa Afghanistan. Wanawake wameondolewa kwenye nyadhifa zao katika sekta zote za wafanyakazi, isipokuwa katika huduma za afya na elimu. Walakini, waajiri wengi huchagua kuajiri wanaume katika nyanja hizi. Biashara zinazomilikiwa na wanawake kama vile saluni za nywele zilifungwa kwa nguvu.
“Hii sio juu ya kutengeneza nywele na kucha. Hii ni takriban wanawake 60,000 kupoteza kazi zao. Hii ni kuhusu wanawake kupoteza sehemu moja pekee wanayoweza kwenda kwa jamii na msaada baada ya Taliban kuharibu mfumo mzima uliowekwa. kukabiliana na unyanyasaji wa nyumbani,” anasema Heather Barr, mkurugenzi mshiriki wa haki za wanawake wa Human Rights Watch (HRW).
Kulingana na a soma uliofanywa na Mpango wa Maendeleo wa Umoja wa Mataifa (UNDP), baada ya Taliban kutekeleza vikwazo hivi vya kazi, pato la kiuchumi la Afghanistan lilishuka kwa zaidi ya asilimia 20, na kuifanya kuwa moja ya nchi maskini zaidi duniani. Kupiga marufuku wanawake kutoka kazini pia kumeongeza viwango vya umaskini kwa kiasi kikubwa, huku asilimia 96 ya watu wote wakiwa katika hatari ya kuanguka chini ya mstari wa umaskini.
Zaidi ya hayo, mamilioni ya wasichana na wanawake wamepitia haki zao za kupata elimu baada ya Taliban kuchukua utawala. Hivi sasa, Afghanistan ndiyo nchi pekee duniani ambapo wanawake na wasichana wamezuiwa kupata elimu ya sekondari na ya juu. Kulingana na a ripoti kutoka Shirika la Umoja wa Mataifa la Elimu, Sayansi, na Utamaduni (UNESCO), kuna takriban wasichana milioni 2.5 ambao wanakosa fursa ya kwenda shule, ambayo ni sawa na asilimia 80 ya wakazi wa Afghanistan wa wasichana wadogo.
Katika kipindi cha miaka mitatu tangu Taliban kuchukua mamlaka kwa mara nyingine tena, wamefuta miongo kadhaa ya maendeleo ya elimu nchini Afghanistan, na kutishia sana kizazi kijacho. “Siku elfu moja nje ya shule ni sawa na saa bilioni 3 za masomo zilizopotea au wasichana milioni 1.5. Kutengwa huku kwa utaratibu sio tu ukiukaji wa wazi wa haki yao ya elimu, lakini pia husababisha kupungua kwa fursa na kuzorota kwa afya ya akili. Haki za watoto, hasa wasichana, hawawezi kuwa mateka wa siasa, maisha yao, mustakabali, matumaini na ndoto zao zinaning'inia kwenye mizani,” alisema Mkurugenzi Mtendaji wa Shirika la Umoja wa Mataifa la Kuhudumia Watoto (UNICEF) Catherine. Russell.
Uhuru wa kutembea kwa wanawake nchini Afghanistan pia umewekewa vikwazo vikali. Moja ya amri 80 zilizoanzishwa na Taliban zinazolenga haki za wanawake kupiga marufuku wanawake wote kuzuru maeneo ya umma bila kuandamana na mchungaji wa kiume, anayejulikana kama mahram. “Athari nyingi za amri na tabia za Taliban zimesababisha kwa kiasi kikubwa kufungwa kwa wanawake ndani ya kuta za nyumba zao,” ilisema UN Women.
Kanuni ya mavazi pia imetekelezwa katika amri 80 za Taliban. Ikiwa wanawake wa Afghanistan wataondoka majumbani mwao, wanatarajiwa kufunikwa kutoka kichwa hadi vidole vya miguu, na macho yao tu yakiwa wazi, kwa kawaida katika burqa. Wanawake pia wamepigwa marufuku kuzungumza hadharani. Amri hizi zilikabiliwa na upinzani mkubwa kutoka kwa wanawake wa Afghanistan, mashirika ya kibinadamu, na viongozi wa ulimwengu sawa. Alipoulizwa sababu ya amri hii, Khaled Hanafi, kaimu waziri wa Taliban wa kukuza wema na kuzuia maovu, alieleza, “tunataka dada zetu waishi kwa heshima na usalama”.
“Kwa kweli Taliban wanachukua hatua muhimu sana katika kuondolea mbali uhuru ambao bado unabaki kwa wanawake na wasichana. Wanaleta hali ambayo hata haiko mikononi mwa wanawake na wasichana wenyewe kufanya uamuzi kuhusu kama wao” tutawapinga Taliban juu ya hili, ni aina gani za hatari ambazo wako tayari kuchukua kwa usalama wao wenyewe,” Barr alisema.
Katika kipindi cha miaka mitatu iliyopita, viwango vya ndoa za kulazimishwa na ndoa za utotoni vimeongezeka kwa kasi. Kulingana na a ripoti kutoka UNICEF, ukosefu wa elimu kwa wanawake na wasichana umesababisha ongezeko la ndoa za utotoni zinazoripotiwa.
“Kwa vile wasichana wengi bado hawaruhusiwi kurejea shuleni, hatari ya ndoa za utotoni sasa ni kubwa zaidi. Elimu mara nyingi ni kinga bora dhidi ya mbinu mbaya za kukabiliana na matatizo kama vile ndoa za utotoni na ajira ya watoto,” Henrietta Fore, Mtendaji wa zamani wa UNICEF. – Mkurugenzi alisema juu ya hali hiyo. Makadirio kutoka UNICEF pia zinaonyesha kuwa asilimia 28 ya wanawake wa Afghanistan wenye umri wa miaka 15-49 waliolewa ili kubadilishana na mahari. Pia kuna ripoti za wasichana wenye umri wa siku 20 kuuzwa.
Wanawake ambao wamepinga sheria hizi wamekabiliwa na ukiukwaji mwingi wa haki za binadamu ikiwa ni pamoja na kutoweka kwa nguvu, kuwekwa kizuizini kiholela, na kuteswa kimwili. Kwa wanawake ambao wengi wa haki zao za kiraia wamepokonywa, kupigwa marufuku kwa maandamano ya amani na uhuru wa kujieleza kumeelezwa kuwa ni pigo kubwa.
Nausheen, muandamanaji wa haki za wanawake wa Afghanistan, alizungumza na waandishi wa BBC kuhusu masharti ambayo Taliban walimwekea walipomzuilia mwaka mmoja kabla. “Taliban walinikokota kwenye gari wakisema 'Kwa nini unatenda dhidi yetu? Huu ni mfumo wa Kiislamu.' Walinipeleka mahali penye giza na kutisha na kuniweka pale, wakitumia lugha ya kutisha dhidi yangu pia walinipiga nataka kudhalilishwa zaidi kwa sababu mimi ni mwanamke ni bora kufa kuliko kuishi hivi,” alisema.
HRW taarifa kesi za wanawake kuzuiliwa katika vyumba visivyo na hewa ya kutosha, na upatikanaji mdogo wa chakula, maji. Zaidi ya hayo, wanawake wengi waliripoti kunyimwa mawasiliano na familia zao. Kulingana na Amnesty International, “UNAMA (Misheni ya Usaidizi ya Umoja wa Mataifa nchini Afghanistan” ilirekodi matukio 1,600 ya ukiukaji wa haki za binadamu unaohusiana na kizuizini kati ya Januari 2022 na Julai 2023, nusu yao yakijumuisha mateso na mateso mengine ya kikatili, ya kinyama au ya kudhalilisha”.
Taliban wamefurahia viwango vikubwa vya kutoadhibiwa kwa uhalifu wao dhidi ya wanawake kwa miongo kadhaa. Hili linaonekana dhahiri zaidi katika miaka mitatu iliyopita, licha ya madai yao ya kufanya kazi kwa karibu na jumuiya ya kimataifa ili kuhakikisha ustawi na ulinzi wa haki za Waafghanistan wote. Licha ya kulaaniwa na shinikizo kutoka kwa jumuiya ya kimataifa kubadili marufuku yao ya elimu ya wasichana na haki za wanawake, kwa kiasi kikubwa kundi la Taliban limeendelea kuzidisha maradufu na kuanzisha sheria zinazozidi kuweka vikwazo kwa nusu ya watu. Wanawake na wasichana wa Afghanistan wamekabiliwa na hali mbaya mikononi mwa wafanyikazi wa Taliban na wamenyang'anywa haki zao za kimsingi. Upatikanaji wa haki umenyimwa kwa maelfu ya wahasiriwa kutokana na Taliban kufuta sheria zilizopo ambazo zingesababisha kuchunguzwa au kuteswa. HRW imeeleza kuwa bunge lililopo lilibadilishwa na “tafsiri finyu ya sheria ya sharia”, huku maafisa wa mahakama wa awali wakifukuzwa kazi kwa niaba ya wagombea wanaounga mkono sera za Taliban.
Jumuiya ya kimataifa imeitaka Ofisi ya Kamishna Mkuu wa Haki za Kibinadamu wa Umoja wa Mataifa (OHCHR) kuangalia ukiukwaji huu wa sheria za kimataifa za kibinadamu.
“Wanawake na wasichana wa Afghanistan wamekabiliwa na baadhi ya matokeo mabaya zaidi ya utawala wa Taliban, na wameongoza mapambano magumu ya kulinda haki nchini Afghanistan. Kwa bahati mbaya, maombi yao kwa jumuiya ya kimataifa kusimama pamoja nao hayajajibiwa,” alisema Barr.
Katika hotuba yake kwa Baraza la Haki za Kibinadamu la Umoja wa Mataifa mwezi Juni, Richard Bennett, ripota maalum kuhusu hali ya haki za binadamu nchini Afghanistan, alionya juu ya madhara makubwa ya kijamii ya ukosefu wa haki kwa ukiukaji wa haki za binadamu unaofanywa na Taliban. “Kushindwa kukabiliana kikamilifu na mzunguko wa kutokujali kunatia moyo utawala dhalimu wa Taliban na kupunguza uwezekano wa amani ya kweli na ya kudumu nchini Afghanistan na kwingineko,” alisema. Bennet pia ameunga mkono wito kwa Umoja wa Mataifa kutambua ubaguzi wa kijinsia nchini Afghanistan kama uhalifu chini ya sheria za kimataifa.
Ripoti ya Ofisi ya Umoja wa Mataifa ya IPS
Fuata @IPSNewsUNBureau
Fuata IPS News UN Bureau kwenye Instagram
© Inter Press Service (2024) — Haki Zote ZimehifadhiwaChanzo asili: Inter Press Service
