Dar es Salaam. Siasa ni daraja la maendeleo, lakini msingi wake ni uongozi bora.
Kauli hii imebeba uzito wa dhana nzima ya uchaguzi. Wakati wa kampeni, wananchi hupata fursa ya pekee ya kufahamu sifa, dira na mikakati ya viongozi wanaowania nafasi mbalimbali.
Lakini je, tunatumia kampeni kwa makusudi sahihi, au tunakimbilia kushawishiwa na ahadi za muda mfupi zisizo na msingi wa maendeleo ya kweli?
Katika makala haya, tutachambua kwa kina umuhimu wa kampeni kama jukwaa la kumjua kiongozi sahihi.
Katika kila mzunguko wa uchaguzi, kampeni huwa kama somo la wazi ambalo kila raia anapaswa kulihudhuria.
Huku viongozi wakijinadi kwa sera zao, wananchi hupaswa kuuliza maswali. Je, sera hizi zinaendana na mahitaji ya jamii yangu? Je, huyu ni kiongozi mwenye maono au mtu anayefuatilia upepo wa kisiasa?
Kwa mujibu wa Ripoti ya Utafiti wa Demokrasia Barani Afrika mwaka 2022, asilimia 68 ya wananchi wa Afrika walikiri kuwa kampeni ni chanzo kikuu cha maarifa kuhusu wagombea.
Hata hivyo, asilimia 45 ya Watanzania walionekana kushawishiwa zaidi na lugha za wagombea badala ya tathmini ya sera zao, kwa mujibu wa Ripoti ya Tanzania Electoral Performance ya mwaka 2022.
Kampeni ni fursa ya kuchambua sifa za kiongozi sahihi.
Kipimo cha kiongozi sahihi ni kujua iwapo ana maono na dira ya muda mrefu kwa sababu maendeleo si matokeo ya siku moja. Je, kiongozi ana mpango wa miaka mitano au mipango ya kuboresha vizazi vijavyo?
Sifa nyingine ni uadilifu na uwajibikaji, kwa sababu uongozi bora unahitaji watu waaminifu.
Takwimu zinaonyesha asilimia 38 ya viongozi wa serikali za mitaa waliopatikana na makosa ya kifisadi nchini walikuwa wakikosa uwazi katika sera zao wakati wa kampeni, kwa mujibu wa Ripoti ya Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa Hesabu za Serikali (CAG) mwaka 2021.
Pia, kiongozi anapaswa kuheshimu sheria na misingi ya demokrasia.
Kiongozi anayejali maendeleo ya wananchi ataheshimu maamuzi ya wengi na kutetea haki za kila mtu.
Umuhimu wa kuchambua ahadi
Ahadi ni sehemu kuu ya kampeni lakini si kila ahadi ina ukweli ndani yake. Taarifa ya Tume Huru ya Taifa ya Uchaguzi (INEC) mwaka 2020, ilionyesha asilimia 60 ya ahadi zilizotolewa katika kampeni za uchaguzi wa 2015 nchini zilikuwa hazijatekelezwa kufikia mwaka 2020.
Kwa mfano, ahadi za kuboresha miundombinu ya vijijini hazikutekelezwa kikamilifu licha ya kuwa sehemu muhimu ya mabadiliko ya maisha ya watu wa maeneo hayo.
Wananchi wanapaswa kuuliza je, ahadi hizi zinawezekana kwa bajeti iliyopo? Je, zimejikita kwenye vipaumbele vya jamii? Ni rekodi gani za utekelezaji wa ahadi za awali za kiongozi huyu?
Unamjuaje kiongozi sahihi
Ripoti ya Shirika la Transparency International mwaka 2021 ilionyesha asilimia 15 ya wapigakura nchini walihongwa pesa au zawadi ili kumpigia kura mgombea fulani.
Hali hii inapunguza nafasi ya wananchi kufanya maamuzi sahihi kwa kufuata sera na sifa za viongozi.
Katika zama hizi za teknolojia, habari za uongo zimekuwa silaha ya kupotosha wapigakura. Kwa mujibu wa Mamlaka ya Mawasiliano Tanzania (TCRA) mwaka 2023, asilimia 27 ya wapigakura nchini walipata habari za kupotosha kupitia mitandao ya kijamii wakati wa kampeni za 2020.
Lugha ya usaliti, mipasho
Badala ya kujadili sera, baadhi ya wagombea hutumia kampeni kushambuliana kwa lugha za usaliti na mipasho.
Hali hii inapunguza nafasi ya wananchi kupata maarifa sahihi kuhusu sera za wagombea.
Jinsi ya kutumia kampeni kumchagua kiongozi sahihi
Chama kinapotoa ilani yake ya uchaguzi, ni wajibu wa kila mpigakura kuisoma na kuielewa. Ilani ni dira ya maendeleo inayoeleza kiongozi atakayeshinda atatekeleza nini.
Mikutano ya kampeni ni darasa muhimu kwa wapigakura. Hapa ndipo mgombea anapotoa nafasi ya kujibu maswali ya wananchi. Katika kampeni za 2020, asilimia 45 ya wapigakura walihudhuria mikutano ya kampeni nchini, lakini asilimia 30 pekee walitumia nafasi hiyo kuuliza maswali ya msingi kwa mujibu wa INEC mwaka 2021.
Vyombo vya habari vina jukumu kubwa la kueneza taarifa sahihi kuhusu wagombea.
Wananchi wanapaswa kutumia redio, televisheni na magazeti kufuatilia mjadala wa sera na mahojiano ya wagombea.
Kampeni ni fursa ya pekee kwa wananchi kufahamu uwezo wa viongozi wanaowania nafasi za uongozi. Lakini fursa hii inapaswa kutumiwa kwa umakini mkubwa ili kuhakikisha kuwa viongozi bora ndio wanapata nafasi ya kuleta mabadiliko.
Wananchi hawapaswi kushawishiwa na ahadi tupu, zawadi au lugha za kuvutia bali wanapaswa kuchambua sera, rekodi za mgombea na dira zake kwa umakini.
Kama jamii, ni wakati wetu wa kutumia kampeni si tu kama kipindi cha burudani, bali darasa la kumjua kiongozi sahihi kwa mustakabali wa Taifa letu.
Katika harakati za kumchagua kiongozi sahihi kupitia kampeni, ni muhimu pia kutathmini uwezo wa wake katika kujenga mshikamano wa kijamii.
Uongozi bora unategemea si tu sera na ahadi za maendeleo, bali pia uwezo wa kiongozi kuunganisha watu wa makundi mbalimbali ili kushirikiana kwa pamoja kufanikisha malengo ya kijamii na kiuchumi.
Takwimu za Shirika la Umoja wa Mataifa la Maendeleo (UNDP) mwaka 2022, zinaonyesha nchi zenye viongozi wanaohimiza mshikamano na umoja zina uwezekano mkubwa wa kufanikisha miradi ya maendeleo kwa haraka, ikilinganishwa na zile zenye migawanyiko ya kisiasa na kijamii.
Uhitaji wa uchambuzi wa kina
Wananchi wanapaswa kutumia muda wa kampeni kufanya uchambuzi wa kina kuhusu uwezo wa wagombea kushirikiana na taasisi mbalimbali.
Mfano bora ni kutoka katika mikoa yenye miradi ya maendeleo iliyofanikiwa kwa ushirikiano wa viongozi wa Serikali na sekta binafsi.
Ripoti ya Benki ya Dunia mwaka 2023, inaonyesha Mkoa wa Mbeya ulikuwa miongoni mwa yenye kasi ya maendeleo kati ya 2015 na 2020, kutokana na juhudi za viongozi wa ngazi ya mkoa kushirikiana na wawekezaji katika sekta ya kilimo na viwanda.
Hili lilitokana na viongozi waliochaguliwa kuwa na rekodi nzuri ya ushirikiano kivitendo, hali iliyochangiwa na kampeni zao za wazi zilizoonyesha mipango yao kwa uwazi.
Kampeni pia inapaswa kuwa muda wa kupima uwezo wa wagombea kushughulikia migogoro katika jamii.
Kiongozi sahihi si yule tu anayejua kutoa ahadi bali pia anayeweza kusuluhisha changamoto zinazojitokeza kwa haraka na kwa busara.
Katika uchaguzi wa serikali za mitaa wa 2019, baadhi ya vijiji vya Mkoa wa Kigoma vilipata changamoto ya migogoro ya ardhi, lakini viongozi waliokuwa na sifa ya upatanishi walichaguliwa na kuleta suluhisho endelevu kwa mujibu wa Ripoti ya Tanzania Land Use and Dispute Resolution Report ya mwaka 2021.
Kusimamia maadili ya uongozi
Wananchi wanapaswa kutambua kuwa kiongozi sahihi ni yule anayeishi kwa maadili ya uongozi.
Maadili haya ni pamoja na uadilifu, unyenyekevu, na uwajibikaji kwa wananchi waliomchagua.
Katika uchaguzi mkuu wa 2020, asilimia 42 ya wapigakura walikiri kupigia kura wagombea waliokuwa na historia ya uwajibikaji kwa mujibu wa INEC mwaka 2021.
Hili linaonyesha kuwa wananchi wanaelewa umuhimu wa kiongozi kuwa na rekodi ya heshima na uwazi, ingawa bado jitihada za kuongeza uelewa huu zinahitajika.
Kampeni ni zaidi ya ahadi za kisiasa na hotuba za hamasa. Ni jukwaa la kufanikisha mabadiliko ya kweli kwa kuchagua viongozi bora watakaosimamia ustawi wa jamii.
Wananchi wanapaswa kushiriki kikamilifu, kufanya uchambuzi wa kina wa sera na kuhakikisha wanawapigia kura viongozi wenye dira, maadili na uwezo wa kuleta mshikamano wa maendeleo.
Huu ni wajibu wa kila mmoja wetu kwa manufaa ya kizazi cha sasa na kijacho.
