BULAWAYO, Jan 23 (IPS) – Aliko Dangote, mtu tajiri zaidi baŕani Afŕika, amebeba kufadhaika kwake kwa jinsi anavyobeba paspoti yake.
Ili kusafiri katika bara analoliita nyumbani, anahitaji visa 35—kila kikwazo cha ukiritimba na ukumbusho wa vikwazo vya harakati na biashara huria barani Afrika.
“Kama mtu ambaye anataka kuifanya Afrika kuwa kubwa, ni lazima niombe visa 35 tofauti,” Dangote alilalamika katika Jukwaa la Afisa Mkuu Mtendaji wa Afrika hivi karibuni mjini Kigali, Rwanda. Maneno yake yanarejelea mfadhaiko mkubwa wa bara linalokabiliana na kitendawili cha kuimarisha ushirikiano wa kikanda huku likipambana na mipaka iliyofungwa.
Takriban muongo mmoja baada ya viongozi wa Afrika kuwaza bara lisilo na mpaka, ndoto hiyo kwa kiasi kikubwa haijatimizwa.
Visa Ole
The Fahirisi ya Uwazi ya Visa ya Afrika ya 2024, iliyozinduliwa hivi majuzi nchini Botswana, inafichua: ni nchi nne pekee—Benin, Gambia, Rwanda, na Ushelisheli—zinazotoa ufikiaji wa viza bila malipo kwa Waafrika wote. Ghana imejiunga na orodha hiyo baada ya kutangaza kusafiri bila visa kwa Waafrika wote Januari mwaka huu.
Iliyochapishwa na Benki ya Maendeleo ya Afrika na Umoja wa Afrika, faharasa ya ufunguaji wa visa hupima jinsi nchi za Afrika zilivyo wazi kwa raia wa nchi nyingine za Afrika kulingana na ikiwa visa inahitajika au la kabla ya kusafiri na ikiwa inaweza kutolewa wakati wa kuwasili. Kumekuwa na mafanikio fulani tangu toleo la kwanza la ripoti hiyo, huku nchi kadhaa za Kiafrika zikianzisha mageuzi ili kurahisisha mienendo huru ya watu katika bara zima.
Takriban mataifa 17 ya Kiafrika yameboresha uwazi wao wa visa, huku 29 zikianzisha mageuzi kuhusu utoaji wa viza kwa Waafrika, Ripoti inaonyesha. Katika asilimia 28 ya matukio ya usafiri wa nchi hadi nchi ndani ya Afrika, raia wa Afrika hawahitaji visa kuvuka mpaka, uboreshaji mkubwa zaidi ya 20% mwaka wa 2016.
Hata hivyo, gharama ya kutochukua hatua ni wazi. Biashara ya ndani ya Afrika iko chini kwa asilimia 15 ya jumla ya biashara, ikilinganishwa na asilimia 60 barani Asia na asilimia 70 barani Ulaya, kulingana na utafiti na Tume ya Uchumi ya Afrika. Uwazi wa Visa unaweza kukuza biashara na utalii ndani ya Afrika huku kuwezesha uhamaji wa wafanyikazi na uhamishaji wa ujuzi na kuipeleka Afrika kwenye ukuaji wa uchumi. Kwa sasa, mipaka iliyofungwa inasalia kuwa ishara ya Afrika ya kuacha harakati huru.
Zodwa Mabuza, Afisa Mkuu wa Ushirikiano wa Kanda katika AFDB, alibainisha wakati wa uzinduzi wa Fahirisi ya 2024 kando ya Mkutano wa Kiuchumi wa Afrika wa 2024 kwamba uwazi wa visa haukuhusu uhamiaji wa kudumu bali kuwezesha utalii, biashara na uwekezaji.
“Hii ni aina ya harakati ambayo tunakuza, haswa kwa sababu tunakuza Eneo Huru la Biashara la Bara la Afrika (AfCFTA),” Mabuza alisema.
Acha Kwa Jina la Uhalifu
Hofu ya uhamiaji haramu, ugaidi, na kuvurugwa kwa uchumi huweka mipaka imefungwa, licha ya ushahidi kwamba hofu kama hizo mara nyingi huzidiwa, alisema Francis Ikome, Mkuu wa Ushirikiano wa Kikanda na Biashara katika Tume ya Kiuchumi ya Afrika.
Ikome alionya kwamba bila ya watu wa Afrika kutembea huru katika bara zima, AfCFTA ya Afrika 'imekufa itakapowasili'.
“Hatuwezi kujadili wasiwasi wa usalama tena, ingawa kuna ulinzi wa kupindukia wa uhamiaji na tunapozungumza kuhusu uhamiaji, unaona usalama,” alisema Ikome. “Mgeni anapohamia uhamiaji huona matatizo hata kabla ya kuangalia hati yako ya kusafiria. Wahamiaji ni waundaji wa kazi; kuna pesa nyingi za chuo kikuu, wahasibu na ujuzi mwingine ambao wahamiaji huleta mezani.
Kitendawili cha Kifungu cha Bure
Tangu kuzinduliwa kwa AfCFTA, nchi nyingi za Kiafrika hazijaridhia Itifaki ya Kusonga Huru kwa Watu iliyozinduliwa mwaka 2018 na Umoja wa Afrika na kutiwa saini na nchi 33 wanachama. Ni nchi nne pekee ndizo zimeidhinisha Itifaki hiyo.
Mtafiti wa uhamiaji Alan Hirsch aliangazia kuwa baadhi ya nchi tajiri za Kiafrika zinalinda zaidi mipaka yao na baadhi ya nchi zilizo wazi zaidi ni nchi za visiwa au nchi maskini ambazo hazitarajii uhamiaji au zinaweza kudhibiti kwa urahisi zaidi. Alisema uaminifu unahitajika kati ya nchi, ambayo inachukua muda na juhudi.
“Kusitasita kwa baadhi ya nchi kunahusiana na wasiwasi wao juu ya ubora wa nyaraka na mifumo katika baadhi ya nchi, hofu kuhusiana na masuala ya usalama kama kuna mashirika ya kigaidi katika baadhi ya maeneo ya Afrika, na hofu kwamba wageni ni wahamiaji wa kiuchumi na kujificha usiondoke,” Hirsch aliiambia IPS.
“Kuna maendeleo mengi katika jumuiya za kikanda barani Afrika. Mipaka inafunguliwa mara kwa mara kwa misingi ya nchi mbili au kimataifa, kama kiashiria cha uwazi wa visa kinavyoonyesha,” alisema Hirsch, Profesa Mstaafu katika Shule ya Nelson Mandela ya Utawala wa Umma katika Chuo Kikuu cha Cape Town.
Sabelo Mbokazi, Mkuu wa Ajira, Kazi na Uhamiaji katika Kamisheni ya Umoja wa Afrika, anapendekeza kwamba nchi zinazohimiza harakati huria lazima zihamasishwe kufanya vyema zaidi.
“Tunamhudumia nani kwa vizuizi vyote hivi vya visa? Je, tunatumikia watu au siasa za siku hizi? Je, tunahudumia watu au umaarufu wetu? Je, tunahudumia watu wa bara zima au kwa faida? Hivi ndivyo vitendawili tunavyoviona barani Afrika,” alisema na kutaja kuwa uhamiaji wa ndani ya Afrika ulikuwa asilimia 80, huku asilimia 20 wakienda Ulaya au Amerika lakini Wazungu waliokuja Afrika walihamia kirahisi zaidi kuliko Waafrika.
Kwamba baadhi ya Waafrika hawana pasi za kusafiria na wengine ni wahamaji, kusafiri bila visa kunaweza kuwa ndoto mbaya ambayo nchi nyingi zinaweza kufanya bila. Afrika imecheza na dhana ya pasipoti ya Afrika, ambayo ilizinduliwa mwaka wa 2016. Pasipoti hiyo imetolewa kwa wakuu wa nchi za Afrika, mawaziri wa mambo ya nje na wanadiplomasia walioidhinishwa na AU.
“Paspoti za kanda, kama vile pasipoti ya ECOWAS kwa jumuiya kubwa ya Afrika Magharibi na pasipoti ya EAC kwa jumuiya inayokua ya Afrika Mashariki, zilitengenezwa hivi karibuni na zinaendelea vizuri sana. Pengine ilikuwa mapema mno kwa pasipoti ya Waafrika wote, “Hirsch alisema.
Katika uchanganuzi, kuwasimamisha wasafiri wa Kiafrika katika njia zao ni kinyume na matarajio ya ushirikiano wa kikanda, anasema Joy Kategekwa, Mkurugenzi, Ofisi ya Uratibu wa Ushirikiano wa Kikanda, katika AfDB.
“Kitendawili cha mtangamano barani Afrika ni kwamba tunazungumza kuhusu umoja wa Afrika; tuna mapenzi nayo lakini tunawazuia Waafrika wasiingie ndani ya visa.”
Utekelezaji mbovu wa utekelezaji umekuwa ukihusishwa na uhuru wa watu kutembea Uamuzi wa Yamoussoukro kurahisisha usafiri wa anga. Kuunganishwa kwa anga barani Afrika ni ndoto mbaya.
Hirsch ana matumaini kuwa Afŕika inaweza kukuza maendeleo yake kupitia biashaŕa na uhamiaji, akikubali kuwa kufungua anga za Afŕika kunahitaji muda.
“Pamoja na mpango wa Afrika wa 'anga huria' na itifaki ya watu kusafiri huru, kuna AfCFTA,” alisema. “Mipango yote mitatu ilikubaliwa mwaka 2018. AfCFTA inapiga hatua na inaweza kusaidia kufungua njia kwa ajili ya mipango mingine miwili.”
Dau ni kubwa. AfCFTA, iliyokusudiwa kuwaunganisha watu bilioni 1.3 chini ya soko moja, inahatarisha kushindwa. Pamoja na mipaka iliyofungwa na anga, Afrika isiyo na visa ni ndoto iliyoahirishwa.
Ripoti ya Ofisi ya Umoja wa Mataifa ya IPS
Fuata @IPSNewsUNBureau
Fuata IPS News UN Bureau kwenye Instagram
© Inter Press Service (2025) — Haki Zote ZimehifadhiwaChanzo asili: Inter Press Service
