Dar es Salaam. Hatua ya Rais Samia Suluhu Hassan kueleza moto uliowaka mwaka 2021 katika Soko la Kariakoo ulichomwa kwa makusudi, umeibua maswali tata.
Maswali hayo, yamejikita katika muktadha wa tukio lenyewe, huku mengine yakielekezwa kwenye eneo la namna Serikali ilivyoshughulikia tukio hilo.
Miongoni mwa maswali hayo ni kina nani wanaotuhumiwa kuhusika, wameshachukuliwa hatua gani, kwa nini taarifa zao hazikuwekwa wazi na imekuwaje asubiriwe Rais kuliongea hilo?
Kwa jumla maswali hayo, yanaongeza shinikizo la kujulikana kwa wahusika, hatua walizochukuliwa dhidi yao, kuthibitisha kile kilichoelezwa na Rais Samia kuwa moto huo ulitokea kwa makusudi ya kupoteza ushahidi.
Soko la Kariakoo liliteketea kwa moto Julai 10, 2021 na baadaye Serikali ilitoa Sh28 bilioni kulijenga upya kuanzia Januari 2022 na mwaka jana lilikamilika.
Hata hivyo, tukio hilo ni moja kati ya kadhaa yaliyowahi kutokea katika eneo la Kariakoo na kuacha simanzi kwa wafanyabiashara au Watanzania kwa ujumla wake.
Kabla ya kauli ya Rais Samia inayowanyooshea wahusika wa soko kuwa chanzo cha moto huo, kulianza kuibuka minong’ono ya nini kimebainika katika uchunguzi wa chanzo cha tukio hilo uliofanywa na kamati iliyoundwa na Waziri Mkuu, Kassim Majaliwa.
Minong’ono hiyo ilipata uzito baada ya kupita miaka kadhaa bila ripoti ya uchunguzi huo kuwekwa bayana, hatimaye yameibukia kwa mkuu wa nchi.
Ingawa Rais Samia amefumbua kitendawili kilichohitaji jawabu la haraka, bado maswali tata yamejikita kwenye kujua ni nani hasa kwa majina yao au vyeo wamehusika na uchomaji moto huo?
Lakini, jawabu lingine linalotafutwa wamechukuliwa hatua gani waliohusika na uchomaji moto huo na pengine walikuwa na maslahi gani.
Hoja hizo ni kwa mujibu wa Mhadhiri wa Rasilimali Watu na Utawala wa Chuo Kikuu cha Tumaini Dar es Salaam (Tudarco), Dk Lazaro Swai anayesema kwa mamlaka ya Rais, alipaswa kuweka bayana kila kitu.
Akizungumza na Mwananchi leo Alhamisi Januari 31, 2025, Dk Swai amesema kama hakuwa na taarifa za kutosha, anapaswa kutumia mamlaka yake au vyombo vya dola alivyonavyo kufanya uchunguzi na kupata taarifa za kina, kisha ziwekwe wazi kwa jamii.
“Maswali yanaongezeka kwa sababu hatujui kwamba kauli ile ilitokana na matokeo ya uchunguzi, kama ndivyo ingeelezwa au kwanini haiwekwi wazi,” amesema.
Amesisitiza kwa kuwa Rais ni mtu mwenye mamlaka, majibu ya kila swali yalipaswa kupatikana kupitia kauli yake hiyo, au mamlaka za chini yake na zinazohusika ziweke wazi kila kitu.
Swali lingine katika kauli hiyo lilikuwa iwapo, watuhumiwa watabainika nini kitawakabili.
Kwa muktadha wa kisheria, iwapo watuhumiwa watabainika na ushahidi kupatikana, watashitakiwa kwa kutenda kosa la jinai la kuchoma moto kwa kukusudia.
Kosa hilo, linaangukia katika Kifungu cha 319 cha Kanuni ya Adhabu sura ya 16 ya Sheria za Tanzania inayolitambua kosa la kuchoma moto jengo au usafiri kuwa jinai, kama anavyoeleza Mhadhiri wa Sheria wa Chuo Kikuu cha Dar es Salaam (UDSM), Dk Idd Mandi.
Kosa hilo kwa mujibu wa Dk Mandi, adhabu yake aghalabu ni kifungo cha miaka 30 jela iwapo mtuhumiwa atabainika kulitenda kwa ushahidi.
“Mtu yeyote kwa kukusudia akichoma moto jengo au gari likaungua lote au vinginevyo, atakuwa ametenda kosa la jinai na adhabu yake ni miaka 30 jela,” amesema Dk Mandi akinukuu kifungu hicho.
Maswali mengine yanayoendelea kuhojiwa kutokana na kauli hiyo ni hatma ya hasara walizopata wafanyabiashara kutokana na tukio hilo na iwapo kuna mpango wa kuwafidia na nani atafanya hivyo.
Hatua ya kauli hiyo kutolewa na mkuu wa nchi ni jambo lingine lililoibua maswali, kwamba kilichozungumzwa ndio matokeo ya ripoti ya uchunguzi uliofanywa.
Pili, kwa nini ripoti hiyo haikuwekwa bayana haraka kama ambavyo uamuzi wa kuundwa kwa kamati ya uchunguzi ulivyofanyika bayana.
Ukimya uliotawala mwenendo wa uchunguzi na hatua dhidi ya watuhumiwa, ni jambo lingine lililoibua maswali.
Swali lililopo ni kwanini hadi sasa haijawekwa wazi hatua iliyochukuliwa na mamlaka mbalimbali dhidi ya wahusika.
Ili isitokee wafanyabiashara au uongozi wa soko kupoteza ushahidi kama ilivyoelezwa na Rais Samia kwa tukio la mwaka 2021, ni vema kuwekwe mifumo imara ya kurekodi mapato na matumizi.
Kwa mujibu wa Mhadhiri wa Uchumi wa Chuo Kikuu cha Dar es Salaam (UDSM), Gerald Kibira mtu ataweza kupoteza ushahidi wa ubadhirifu iwapo taarifa zake zimehifadhiwa kwenye karatasi.
Amesema kwa mfumo wa uhifadhi wa taarifa kwenye teknolojia hata kingeungua kitu gani taarifa zingepatikana, hivyo Serikali inapaswa kujifunza kwa hilo.
“Ukiwa na mfumo mzuri wa kuhifadhi au kurekodi matumizi na mapato, itaisaidia Serikali kukusanya mapato yake, lakini kujua biashara na shughuli zinazofanyika katika soko hilo linalotajwa kuwa kitovu cha biashara Afrika Mashariki,” ameeleza.
Amesisitiza kinyume na kufanya hivyo, bado wapo watakaojiona wana nafasi ya kutenda makosa na kuyaficha kwa kufuta ushahidi kwa njia rahisi.
Lakini naye, ameibua swali la watuhumiwa wako wapi hadi sasa na nini kinaendelea kuhusu huo ubadhirifu uliotajwa kufanywa na wafanyabiashara au uongozi wa soko uliokuwepo awali.
Kwa kuwa imeshapita miaka minne, alisema ni muhimu kuwepo mbinu thabiti za kuhakikisha hakutokei tena hasara kama iliyotokea mwaka 2021.
