Licha ya ahadi za kuboresha uwakilishi wa wanawake katika uongozi wa juu wa chama, matokeo ya uchaguzi wa hivi karibuni yanaendelea kuonyesha pengo la kijinsia.
Ushindani mkali, ukosefu wa rasilimali na hofu ya kukabiliana na wagombea waliopo ni baadhi ya sababu zilizotajwa na vyanzo vya ndani kuhusu ni kwa nini wanawake hawakujitokeza kwa wingi kugombea nafasi za juu.
Baada ya Tundu Lissu kushinda nafasi ya uenyekiti kwa kura 31 tu na Heche na Said kuchaguliwa kuwa makamu wake, matumaini ya ushiriki wa wanawake yalihamia kwenye uteuzi wa Katibu Mkuu na manaibu wake. Hata hivyo, uteuzi huo pia uliwajumuisha wanaume pekee na hivyo kufunga kabisa nafasi ya mwanamke kushika moja ya nafasi sita za juu ndani ya chama.
Tatizo hili la ukosefu wa wanawake katika uongozi wa vyama vya siasa siyo la Chadema pekee. Vyama vingine vya Tanzania, kama ACT-Wazalendo, CCM, na CUF, vina wanawake angalau mmoja au wawili katika uongozi wa kitaifa.
Hata hivyo, Chadema inaonekana kubaki nyuma zaidi katika suala hili, jambo linaloibua maswali kuhusu dhamira yake ya dhati katika kusukuma mbele usawa wa kijinsia.
Katiba ya Chadema inasisitiza misingi ya demokrasia, usawa, kutokuwepo kwa ubaguzi, na haki za binadamu.
Hata hivyo, inatekeleza ushirikishwaji wa wanawake kwa njia yenye mipaka, kwa mfano kupitia Baraza la Wanawake wa Chadema (Bawacha), huku nafasi za maamuzi makuu zikiendelea kuwa za wanaume.
Ikiwa Chadema inataka kuonyesha mfano wa uongozi wa kidemokrasia unaojali usawa wa kijinsia, italazimika kushughulikia changamoto hizi kwa vitendo badala ya ahadi pekee.
Swali kuu linalobaki ni: Je, Chadema itachukua hatua gani madhubuti kubadili hali hii, au itaendelea kudumisha mfumo wa uongozi wa wanaume pekee mpaka lini?
Bunge, Baraza la Utawala na Sekretarieti ya Taifa inaendelea kuwa na uwakilishi mdogo wa wanawake.
Ingawa takwimu za uchaguzi huu bado hazijatolewa, baada ya uchaguzi wa ndani wa mwaka 2019, wanawake walikuwa ni asilimia 10 tu ya Bunge la Jamhuri ya Muungano, asilimia 8.6 ya wajumbe wa Baraza la Utawala, asilimia 15.6 ya Kamati Kuu, na asilimia 1 ya Sekretarieti ya Taifa.
Kadiri mwenyekiti mpya atakavyotekeleza mageuzi ndani ya chama, ikiwemo kuanzisha vizingiti vya muda wa uongozi kwa viongozi wa chama na wanawake wanaoshika viti maalum, ni muhimu kwamba Chadema pia ifuate mfumo wa kupunguza utofauti wa kijinsia kwa nafasi za uongozi wa kitaifa na nafasi za maamuzi katika ngazi zote.
Katibu Mkuu na manaibu wawili wanateuliwa na mwenyekiti, na hii inatoa fursa ya mageuzi kama hayo.
Katiba ya Chadema inaweza kubadilishwa ili kumwezesha mwenyekiti kuhakikisha kwamba wanawake na vijana wanateuliwa katika nafasi hizi.
Viongozi wanawake wanawahimiza wengine kujiingiza katika siasa na hata ukiangalia mifumo ya vyama vya siasa kutoka mataifa mengine ya Afrika, tunaweza kuona jinsi ambavyo mikakati ya kijinsia inaweza kutekelezwa.
Chama cha Jubilee cha Kenya kinahitaji kwamba hakuna jinsia itakayozidi theluthi mbili ya vyombo vya chama. Nchini Liberia, Chama cha Congress for Democratic Change (CDC) kinahitaji wanawake asilimia 40 katika nafasi za uongozi.
Nchini Benin, ofisi za vyama lazima ziwe na angalau asilimia 30 ya vijana na asilimia 30 ya wanawake. Chama cha MCP cha Malawi kimetangaza kujitolea kutoa asilimia 33 ya viti kwa wanawake katika ngazi zote za muundo wa chama.
Mifano hii inaonyesha kwamba mikakati ya kijinsia ya hiari, ikiwa itatekelezwa kwa ufanisi, inaweza kuwa zana nguvu katika kufanikisha muundo wa uongozi unaojumuisha.
Chadema inapaswa pia kujumuisha kujitolea kwa uwakilishi wa kisiasa wa wanawake katika ilani ya uchaguzi ya mwaka 2025.
Tofauti na ACT na CCM, ambazo zilijumuisha vifungu maalum kuhusu uwakilishi wa kisiasa wa wanawake katika ilani zao za uchaguzi za mwaka 2020, ilani ya Chadema ya mwaka 2020 haikuwa na maudhui haya.
Mbali na kupitisha mikakati ya kijinsia ya hiari, suala la uwakilishi mdogo wa wanawake katika miundo ya vyama vya siasa linazidi kuzidiwa na sheria za kitaifa ambazo hazilazimishi mikakati ya kijinsia.
Ingawa Sheria ya Vyama vya Siasa ya mwaka 2019 inahitaji vyama kuzingatia kanuni za kijinsia na ujumuishaji wa kijamii katika uchaguzi wa viongozi, haijaweka malengo maalum ya uwakilishi wa kijinsia.
Zaidi ya hayo, hakuna vifungu katika Sheria hiyo vya kuwajibisha au kuadhibu vyama kwa kutii kanuni hizi.
Hivyo basi, uamuzi wa ikiwa wanawake watateuliwa katika nafasi za uongozi unabaki kuwa katika mkono wa vyama vya siasa.
Nchi nyingine, zimepitisha sheria zinazolazimisha vyama vya siasa kukutana na vigezo maalum vya uwakilishi wa kijinsia kwa nafasi za uongozi.
Sheria ya Kenya, kwa mfano, inahitaji kwamba hakuna zaidi ya theluthi mbili ya uongozi wa chama kinachoweza kuwa na jinsia moja.
Hatimaye, uwakilishi mdogo wa wanawake katika uongozi wa kisiasa ni tatizo la mfumo linalohitaji suluhisho la kimuundo, kisheria, na mabadiliko ya mtindo wa fikra.
Mpaka sheria za kitaifa kuhusu vyama vya siasa ziwe na mikakati ya lazima ya uwakilishi wa kijinsia na motisha kubwa ya utekelezaji, na mpaka vyama vya siasa kama Chadema vipitishe na kutekeleza mikakati ya kijinsia ya hiari, lengo la kufikia uwakilishi wa maana wa wanawake katika miundo ya uongozi wa vyama vya kisiasa vya Tanzania litabaki kuwa lengo lisilotekelezeka.