Baada ya miaka 14 ya vita, Syria imeingia katika sura mpya na isiyo na shaka. Nchi imeharibiwa – asilimia 90 ya Washami wanaishi katika umaskini.
Licha ya changamoto hadi watu milioni moja wanaoishi katika kambi na maeneo ya kuhamishwa katika kaskazini magharibi mwa nchi hiyo wanakusudia kurudi nyumbani ndani ya mwaka ujao.
Wakati Wasiria hao wanajiandaa kurudi nyumbani, wanaanza mchakato mgumu wa kujenga tena na kukabiliana na zamani.
Bi Al-Kateab, mtengenezaji wa filamu nyuma ya hati iliyoshinda tuzo, Kwa Sama, Alitekwa maisha chini ya kuzingirwa huko Aleppo kabla ya kukimbia nchi mnamo 2016.
Tangu wakati huo, amebaki kama wakili wa nguvu kwa watu wa Syria, hatua ya kuanzisha kwa Sama, kampeni, kutetea haki za binadamu, hadhi, na uwajibikaji kwa wote.
Katika mahojiano haya na Habari za UNKama Syria inavyosimama kwenye barabara kuu, anashiriki azimio lake la kuhakikisha kuwa haki haijasahaulika katika sura inayofuata ya nchi hiyo.
Mahojiano haya yamehaririwa kwa uwazi na ufupi.
Habari za UN: Waad, umekuwa ukisindikaje miezi michache iliyopita?
Waad al-Kateab: Nadhani inachanganya sana. Tuko juu ya mwezi, lakini wakati huo huo, ilikuwa kitu ambacho kilionekana mbali sana.
Nilidhani kumalizika kwa hadithi yangu kulikuwa kufa uhamishoni, kutokuwa na uwezo wa kurudi nyuma, kamwe kuwa na uwezo wa kuona siku hii nzuri. Na ilitokea tu nje ya bluu, bila dalili yoyote.
Hatukuwa tayari, lakini hiyo haijalishi. Ilitokea, na tunafurahi sana.
Wakati huo huo, maumivu na huzuni ambayo tulilazimika kupitia kwa miaka 14 iliyopita-na kwa wengi wetu, hata miaka 50, wakati Hafez al-Assad alikuwa rais-ilikuwa tu ya kushughulikia.
Bado ninafikiria, hii ni kweli? Je! Nina ndoto ndefu, nzuri?
Habari za UN: Je! Umekuwa ukiwasiliana na watu kwenye ardhi huko Syria? Je! Wamekuwa wakikuambia nini?
Waad al-Kateab: Mpaka sasa, kwa sababu ya hali yangu ya wakimbizi, sikuweza kurudi nyuma. Lakini ninafanya kazi kwenye hii, na kwa matumaini, kwa sekunde yoyote nitapata uraia nchini Uingereza, kwa hivyo nitaweza kusonga kwa uhuru.
© UNICEF/Rami Nader
Wazazi wangu walirudi Januari, na marafiki wetu wengine pia. Pia niliweza kuwasiliana na familia yangu ambao walikuwa nchini Syria wakati wote, wakati hapo awali, sikuweza hata kupiga simu au kutuma ujumbe kwa sababu nilikuwa na wasiwasi juu ya nini serikali inaweza kuwafanya.
Sio rahisi – nchi imechoka, uchumi ni mbaya sana, hakuna umeme, hakuna maji lakini kile kila mtu anafanana ni hisia kwamba hakika ni mwanzo mpya.
Tunaogopa, lakini hatuogopi kabisa. Tunaweza kufanya chochote tunachotaka.
Habari za UN: Wakati bado uliishi Aleppo, ulitumia miaka kukamata ujasiri wa watu na uharibifu uliowazunguka. Je! Ni wakati gani ambao umekaa nawe kutoka wakati huo?
Waad al-Kateab: Kwa kuwa mkweli, hali ambayo sikuweza kukubali ni wakati tulipohamishwa kutoka Aleppo.
Nilielewa mapema kwamba tulikuwa tunapigania dhidi ya udikteta ambao hautasimama chochote. Nilikuwa sawa na hiyo. Nilijua hatari ambayo nilikuwa nikichukua, hatari ambayo mume wangu Hamza alikuwa akichukua, hata binti yetu mwenyewe.
© Unocha/Mohanad Zayat
Tulikuwa tunapigania kwa njia yetu wenyewe – mimi, na kamera yangu, mume wangu, na kazi yake hospitalini.
Halafu ulikuja kuzingirwa – miezi sita bila dawa, hakuna chakula, hakuna huduma za msingi. Na kisha, uhamishaji wa kulazimishwa. Hiyo, kwangu, ilikuwa jambo la kikatili zaidi: tutupe kutoka nchi yetu ambapo tulitaka kuwa.
Ilikuwa wakati ambao ulinivunja. Kusema kwaheri kwa kila kitu – nyumba yangu huko, hospitali, watu tuliowajua.
Kwa miaka michache iliyopita, nimejilazimisha kutopiga picha kurudi nyuma kwa sababu haikuonekana kuwa inawezekana. Lakini sasa, ni.
Watu wengi ninaowajua walirudi. Wananitumia picha kutoka kwa kitongoji, chuo kikuu: “Tazama, iko hapo. Tumerudi. ”
Na siwezi kusubiri kuwa hapo mwenyewe.
Habari za UN: Unazungumza juu ya msisimko wako, msisimko wa familia yako, na sura hii inafungwa. Je! Unafikiri sehemu ngumu zaidi ya kazi imefanywa sasa?
Waad al-Kateab: Hakika. Kazi ngumu zaidi imefanywa.
Sasa, na sura hii mpya, kuna mengi ya kufanya, na ni ngumu kwa njia tofauti sana. Lakini ganda, mabomu – hiyo imekwisha.
Kuna maswala mengi muhimu – haki ya mpito, wafungwa, waliopotea. Kuna mazungumzo magumu sana ya kuwa na kulipiza kisasi; Na uchumi – ina zaidi ya kugonga.
Kuna mamlaka nyingi, ajenda na wachezaji wa kimataifa katika nchi kuanzia mwanzo. Lakini sasa, tunasimamia. Ni nzito sana kubeba lakini tuko hapa na tutafanya.
Nina matumaini sana na msisimko.
Habari za UN: Unataja haki ya mpito, uwajibikaji wa kweli unaonekanaje kwako sasa?
Waad al-Kateab: Bashar al-Assad alikuwa na jukumu, lakini kuna wengine wengi-wale ambao waliamuru mauaji, wale ambao waliwachukua, wale waliomsaidia. Na sizungumzii tu juu ya watu binafsi, lakini pia serikali za kigeni na majeshi.
Hakuna njia ya kuwa na siku zijazo huko Syria ikiwa hatukabili kile kilichotokea. Kwa kila mtu anayehusika, lazima ianze na msamaha na mwisho na uwajibikaji.
Hivi sasa, wanamgambo na askari wa zamani wa serikali bado wana silaha, kujaribu kujificha au kujitetea. Hii ni mbaya sana, na silaha zote zinapaswa kukabidhiwa serikali mpya.
Kwa wahasiriwa kama sisi, sasa ni juu ya kuuliza: Tunataka nini? Nini kinaweza kutokea? Je! Tunarudije kwenye maisha ya kawaida? Kuna mengi ya kufanywa.
Habari za UN: Umeishi nchini Uingereza kwa karibu muongo mmoja sasa. Ulisema ungependa kurudi. Je! Hiyo ingekuwa ya muda mrefu?
Waad al-Kateab: Kwa kuwa mkweli, hatujawahi kufikiria wakati huu ungetokea, kwa hivyo tuliunda maisha mbali na Syria.
Hata katika mazungumzo yetu na binti zetu, nilitaka wapende Syria na waelewe kilichotokea lakini pia, nilitaka kuwalinda.
Sasa, naona walichukua njia zaidi ya vile tulivyogundua, walichukua kile tulichohisi. Kwao, Syria ilikuwa mahali ambapo watu hufa.
Hawaelewi na wanauliza: “Je! Ikiwa Assad bado anajificha hapo? Je! Ikiwa atatusubiri tuende kisha atuue? ”
Majadiliano ya kurudi nyuma yamesababisha mambo mengi magumu kwao.
Kwangu mimi na Hamza, sio lazima tufikirie juu yake, tunataka kurudi nyuma bila shaka. Kwa hivyo, tulikubaliana kwa ziara moja na tunaporudi, tutazungumza – tunataka nini, wanataka nini. Kwa kweli wanasema sawa.
Uamuzi wowote ambao tunachukua, kwa njia moja au nyingine, tutarudi.
Habari za UN: Pamoja na utetezi wako, unajiona una jukumu gani katika ujenzi wa Syria?
Waad al-Kateab: Tumefanya sana ulimwenguni kote – kufanya kazi na jamii ambazo zinajua vizuri Syria na wengine ambao hawajui chochote juu yake.
© WFP
Kwetu, mafanikio makubwa daima yamekuwa ya ufahamu na kuhifadhi hadithi ya kile kilichotokea. Sasa, zaidi kuliko hapo awali, hiyo ni kipaumbele ardhini huko Syria.
Kwangu, sio tu kwa Sama kama filamu, lakini juu ya kila kitu nimejifunza kama mtengenezaji wa sinema – miaka ya kusimulia hadithi yangu mwenyewe na wengine '. Sasa, nataka kuirudisha Syria kupitia uchunguzi na mazungumzo, sio tu kama tukio la filamu, lakini kama nafasi ya kusikia kutoka kwa watu.
Hii ni sehemu ya haki ya mpito, haswa kukiri – kusaidia jamii za mitaa kuzungumza na kila mmoja, kuelewa uzoefu wa kila mmoja na kuanza uponyaji.
Habari za UN: Je! Ujumbe wako ungekuwa nini kwa jamii ya kimataifa leo?
Waad al-Kateab:Syria sio kama mzozo mwingine wowote. Watu walijaribu kulinganisha na Iraqi au Afghanistan, lakini hii ni tofauti. Hata jinsi serikali ilianguka na kile kinachofuata haijulikani.
Wakati Amerika inapunguza misaada ya kigeni, asasi za kiraia za Syria ziko katika hatari ya kuanguka. Mashirika ambayo yalipigania haki na kuwalinda raia kwa zaidi ya muongo mmoja sasa yanajitahidi. Jumuiya ya kimataifa lazima ichukue hatua.
Mabadiliko ya mafanikio lazima yaongozwe na Syria, huru kutoka kwa vikundi vyenye silaha au ushawishi wa kigeni.
Ulimwengu una jukumu la kuunga mkono hii kwa njia inayoonyesha matarajio ya Washami kwa amani, haki na uwajibikaji.
