MALALAY, Yangon, London, Aprili 11 (IPS) – Wiki mbili baada ya tetemeko la ardhi lililoharibika kugonga Myanmar ya Kati, junta ya kijeshi inaelekeza mtiririko wa misaada ya kimataifa kwa vituo vya mijini inadhibiti wakati wa kupiga bomu raia katika maeneo yaliyoshikiliwa na vikosi vya kupinga, wakivunja moto.
Pamoja na idadi ya vifo vilivyothibitishwa kutoka kwa tetemeko la Machi 28 linalokaribia watu 4,000, juhudi za misaada ya nje zinachukua, zikiongozwa na serikali Ally China na kuunganishwa na nchi zingine jirani, pamoja na India, Bangladesh na Thailand, pamoja na mashirika makubwa ya misaada na Tume ya Ulaya.
Lakini kiwango cha msiba huo, kinachoathiri watu takriban milioni mbili, kimefunua mipaka ya rasilimali na nguvu baada ya miaka nne ya vita vya wenyewe kwa wenyewe na muundo wa serikali karibu na afya na elimu dhaifu na harakati zisizo za vurugu za raia.
“Hatujapata msaada wowote kutoka kwa mamlaka. Msaada haupo. Uwezo wa mamlaka ya uokoaji ni mdogo sana. Vikundi vya uokoaji vilifikia jamii zilizoathirika sana, na kwa hivyo tunaona hasara zaidi kuliko inavyopaswa kutokea,” alisema Ko Soe, ambaye nyumba yake mbili katika mji wa Myit Thar katika mkoa wa Mandalay haiwezi tena.
“Tumepigwa na mzigo mkubwa wa kifedha kwa sababu hatuwezi kumudu pesa za kukarabati nyumba yetu. Inaniumiza kuona watu wengine ambao wamepoteza wapendwa wao na nyumba zao, na ninahisi kuwa na hatia kutokuwa na uwezo wa kusaidia,” aliiambia IPS.
Yeye na waathirika wengine wameshutumu serikali hiyo kwa kutoruhusu wafanyikazi wa huduma ya afya ambao waliacha sekta ya serikali katika kuandamana dhidi ya mapinduzi ya 2021 kutibu majeruhi. Kliniki za kibinafsi na hospitali zilizohudumiwa na madaktari wa zamani wa serikali na wauguzi zilikuwa zimefungwa kabla ya tetemeko hilo na haziruhusiwi kufungua tena.
Bei ya chakula, mafuta na vitu vingine vinaongezeka, na watu wanaogopa uhalifu na uporaji. “Pamoja na changamoto hizi zote, wanajeshi pia wanawakilisha watu dhidi ya utashi wao,” Ko Soe alisema.
Katika maeneo mengi juhudi za misaada zinaendeshwa na watu wa ndani na misaada, kusaidiwa na michango na pia pesa zilizotumwa na Serikali ya Umoja wa Kitaifa (NUG), ambayo iliwekwa na watunga sheria waliowekwa kwenye mapinduzi na sehemu inafanya kazi kutoka nje ya Myanmar.
Madaraja yaliyoharibiwa, barabara, vifaa vya umeme na mawasiliano ya simu tayari zimezuia juhudi za misaada na junta ni kutumia kile kinachoweza kudhibiti.
Naibu Mkuu wa Jeshi Soe Win alitangaza Aprili 5 kwamba mashirika ya misaada hayaruhusiwi kufanya kazi kwa uhuru na yanahitaji idhini ya serikali. Wengi wamelazimishwa kuachana na misheni yao. Idadi isiyojulikana ya wajitolea wamekamatwa, na wengine waliandikishwa.
Kufikia Aprili 6, bila tumaini la kuchimba waokoaji zaidi, timu za utaftaji wa kigeni na uokoaji zilikuwa zikiondoka, pamoja na zile kutoka Singapore, Malaysia na India. Baadhi ya vifaa vilivyochangia kwa Huduma ya Moto ya Myanmar. Jamii za Msalaba Mwekundu katika nchi mbali mbali, pamoja na Uingereza, zinafanya kazi sana kupitia Msalaba Mwekundu wa Myanmar, ambao ni mrengo wa junta.
Baraza la Utawala wa Jimbo la serikali, likiongozwa na Jenerali Mkuu Min Aung Hlaing, limetanguliza juhudi za misaada na misaada katika Nay Pyi Taw, ngome ya jeshi na Showcase City ilitangaza mji mkuu mnamo 2005, na Mandalay, mji wa pili mkubwa nchini, pamoja na mahekalu ya Wabudhi na monasteries.
“Nilipoteza shangazi yangu na mjukuu wa miaka minne wakati nyumba yao ilipoanguka. Ukuta mmoja tu umebaki umesimama. Jiji letu lina majengo mengi ya zamani na wengi walianguka kwenye tetemeko hilo,” alisema Thin Thin kutoka mji wa Yamethin katika mkoa wa Mandalay.
“Serikali haitoi msaada wowote. Ni watu tu karibu na kitongoji kinachosaidia kusafisha uchafu. Kila kitu tunachohitaji kujenga nyumba hiyo sasa ni ghali sana. Tunachohitaji ni msaada wa pesa,” aliiambia IPS.
David Gum Awng, Naibu Waziri wa Ushirikiano wa Kimataifa kwa NUG, ambayo inajaribu kuratibu juhudi za misaada inapowezekana, alisema serikali hiyo ilikuwa inazuia upatikanaji wa maeneo zaidi ya udhibiti wa Junta, haswa katika mkoa wa Sagaing, kitovu cha tetemeko la ukubwa wa 7.7 na ambapo migogoro imekuwa kali kwa miaka kadhaa. Mgomo wa hewa ya serikali umeendelea huko.
Aliiambia IPS kuwa NUG inashirikiana na mashirika ya UN na vikundi vya misaada ya kimataifa kusaidia kupanua ufikiaji wao kwa kutoa usalama, njia za kusafisha na kugawana habari.
“Matarajio ya amani yapo kwenye limbo kwani junta haijaonyesha ishara yoyote au utayari wa amani ya kudumu na chanya,” alisema.
“Vikosi vya SAC bado vinahusika katika mapigano ya kazi na wahalifu na shambulio la drone, na kufanya juhudi za misaada kuwa ngumu zaidi,” alisema. “Ikiwa junta ni kubwa juu ya amani endelevu, wanaweza kuwaachilia wafungwa wote wa kisiasa kwanza na kukomesha makosa yao yote. Huo ungekuwa mwanzo mzuri, na bado haujafanyika.”
NUG ilisema kwamba kuanzia Machi 28, wakati tetemeko hilo lilipotokea, hadi Aprili 8, junta ilikuwa imefanya shambulio la hewa 92 na shambulio la sanaa, na kuwauwa raia 72, kutia ndani wanawake 30 na watoto sita. Mikoa ya Sagaing na Mandalay ililenga zaidi.
Junta alitangaza kusitisha kwa masharti ya wiki tatu chini ya shinikizo la kimataifa mnamo Aprili 2, ambayo ilivunja mara moja, na imeshutumu vikundi mbali mbali vya jeshi na vikosi vya ulinzi vya watu kwa kuvunja matamko yao ya kusitisha mapigano. Katika Jimbo la Magharibi mwa Chin, muungano wa vikosi vya kikabila wiki hii uliteka ngome ya kijeshi ya Falam baada ya kuzingirwa kwa miezi mitano, wakati kuna ripoti ambazo Junta inaweza kugongana na udhibiti wa Lashio, mji muhimu katika Jimbo la Shan.
Pamoja na jeshi lililowekwa kwenye pande nyingi na kudhoofika na kasoro na majeruhi, Jeshi limekuwa na wigo mdogo au hamu ya kutuliza utulivu.
“Jeshi lenye rasilimali bora zaidi, kwa sehemu kubwa, limepeleka bendi ndogo tu za askari kulinda majengo ya hali ya juu, kusindikiza kutembelea majenerali na kusafisha uchafu katika maeneo makubwa ya Wabudhi. Wenyeji wa Mandalay wanasema askari wameshindwa kuzuia uporaji jijini,” Frontier Myanmar, duka la media huru, liliripoti.
Katikati ya vita na machafuko ya baada ya milio, serikali-ambayo inashikilia miji kuu lakini ni theluthi moja tu ya eneo hilo-ilisisitiza nia yake ya kufanya uchaguzi katika wiki nne zilizoanza mwishoni mwa 2025 na mapema 2026. Tarehe ya mwisho ya Mei 9 iliwekwa kwa malezi ya vyama vipya vya siasa. Vyama vingi, pamoja na Ligi ya Taifa ya Demokrasia (NLD), ambavyo vilishinda uchaguzi wa 2020 vilivyotolewa na jeshi, vimekataliwa tayari na wana uhakika wa kupiga kura. Kiongozi wa NLD Aung San Suu Kyi anabaki gerezani katika mji mkuu.
Min Aung Hlaing, ambaye ameweza kufanya safari chache za kigeni tangu alipochukua madaraka, alichukua muda kuhudhuria mkutano wa kilele wa mkoa uliohudhuriwa na Thailand huko Bangkok Aprili 4.
Pembeni, mkuu wa miaka 68 alikutana na Muhammad Yunus, mkuu wa serikali ya mpito ya Bangladesh ambaye ameshinikiza Myanmar kuanza kurudisha baadhi ya wakimbizi wa Waislamu wa Rohingya milioni 1.3, waliolazimishwa sana kuingia Bangladesh katika wimbi la utakaso wa kikabila mnamo 2017.
Siku hiyo hiyo, ofisi ya waandishi wa serikali ya Bangladesh ilisema Myanmar ilithibitisha kwamba wakimbizi wa Rohingya 180,000 walistahili kurudi.
Mchakato wa kurudisha umesitishwa kwa miaka. Wakimbizi wengi wanakataa kurudi muda mrefu kama wananyimwa uraia na haki zingine. Kwa wakati huu, serikali ya Myanmar imepoteza udhibiti juu ya hali ya mpaka wa Rakhine kwa jeshi la kitaifa la Wabudhi Arakan, akitoa shaka ya uwezekano wa operesheni yoyote ya kurudisha kwa kiwango kikubwa.
“Wakati watu wa Myanmar wanaomboleza wafu, Mkuu wa Jenerali Min Aung Hlaing anafurahiya jua la kidiplomasia,” alitoa maoni Frontier Myanmar katika hariri, akigundua safari yake ya kwanza kwenda nchi ya Kusini mwa Asia tangu mapema 2021 na mikono yake huko Bangkok na Waziri Mkuu wa Thai Paetongtarn Shinawatra na India.
Vyombo vya habari vinavyodhibitiwa na Junta vimeangazia nchi 20 au hivyo zinazotuma misaada kwa Myanmar, haswa jinsi Min Aung Hlaing alikutana na Elliott Tenpenny, daktari wa Amerika anayeendesha hospitali ya uwanja katika mji wa Zabuthiri karibu na mji mkuu wa Kitengo cha Kujibu Maafa cha Kimataifa cha Msamaria wa Msamaria, Ukristo wa Ukristo wa Uhistoria wa Amerika.
Min Aung Hlaing alinukuliwa kama kushukuru serikali ya Amerika na watu wa Amerika kwa msaada wao. Hakuna kutajwa kwa vikwazo vya Amerika juu ya serikali yake.
Utawala wa Trump ulisema umetenga $ 3M ya awali tu kwa unafuu wa tetemeko la Myanmar. Chombo cha habari cha Reuters kiliripoti kwamba timu ya watu watatu wa USAID iliarifiwa wakati wakiwa wametapeliwa chini ya utawala wa utawala wa mtandao wake rasmi wa misaada.
Jumuiya ya Ulaya imejibu na euro milioni 13 za misaada na ilitoa wito kwa “vyama vyote” kutoa ufikiaji usio na kipimo. Ilisema ilikuwa na wataalam 12 wa Ulaya na maafisa wawili wa uhusiano wa EU ardhini kuratibu na “wenzi wa kibinadamu”.
Ocha, shirika la kuratibu la UN, inakadiria tetemeko hilo liliongeza watu milioni 2.0 kwa milioni 4.3 katika eneo hilo la kati tayari wanahitaji msaada wa kibinadamu. Shirika hilo lilikadiria mahitaji ya ufadhili wa $ 375 milioni.
NUG inasema imetoa msaada wa pesa wa kyat bilioni 1.6 (karibu dola za Kimarekani 760,000 kwa kiwango cha wazi cha soko) kwa maeneo matano ya tetemeko: Sagaing, Mandalay na Mikoa ya Bago, Jimbo la Shan Kusini na Nay Pyi Taw.
Hata kabla ya tetemeko hilo, UN ilikadiria kuwa jumla ya watu karibu milioni 20 nchini Myanmar walikuwa wanahitaji msaada wa kibinadamu na kwamba milioni 3.5 walihamishwa ndani na migogoro.
Mchambuzi wa Kikundi cha Mgogoro wa Kimataifa Richard Horsey alikadiria kuwa gharama za ujenzi zitaingia katika “makumi ya mabilioni ya dola”-pesa ambazo ni umaskini na zilizojaa vita Myanmar zinaweza kuota tu.
Ripoti ya IPS UN Ofisi,
Fuata @ipsnewsunbureau
Fuata IPS News UN Ofisi ya Instagram
© Huduma ya Inter Press (2025) – Haki zote zimehifadhiwa. Chanzo cha asili: Huduma ya waandishi wa habari
