NAIROBI, Julai 01 (IPS) – Ripoti ya mwaka ya Mtaalamu Maalum wa Umoja wa Mataifa kuhusu haki za binadamu nchini Afghanistan inaweka wazi hali ya kutisha ya mfumo wa kitaasisi wa ubaguzi, ubaguzi, kutoheshimu utu wa binadamu na kutengwa kwa wanawake na wasichana.
Ndani ya ripoti mpya, Richard Bennett, Mtaalamu Maalum wa Umoja wa Mataifa, anatoa uchambuzi wa makutano ya uanzishwaji na utekelezaji wa mfumo huu wa kitaasisi wa ukandamizaji wa kijinsia usio na kifani. Inatoa picha ya hali mbaya zaidi kwa wanawake na wasichana.
“Hali ni kwamba mamlaka za ukweli, ambazo zinadhibiti nchi lakini bado hazijatambuliwa kama serikali, sio tu kwamba zinashindwa kutekeleza majukumu yao kwa haki za binadamu chini ya mikataba ya haki za binadamu ambayo wametia saini. Wanatekeleza kwa makusudi sera na mazoea ambayo yanakiuka sera hizo ili kujenga jamii ambayo wanawake ni duni kabisa kuliko wanaume,” anasema Bennett katika mahojiano maalum na IPS.
“Kwa kweli, kuna ubaguzi wa kijinsia katika kila nchi, zingine mbaya zaidi kuliko zingine, lakini hii ni tofauti sana na nchi nyingine yoyote.”
Bennett anarejelea mtindo wa kuhuzunisha wa ukiukwaji mkubwa wa kimfumo na kutii haki za kimsingi za wanawake na wasichana unaoendelea, unaochangiwa na sera za Taliban za ubaguzi na chuki dhidi ya wanawake na mbinu kali za utekelezaji kama vile ubaguzi wa kijinsia na mateso.
“Ni Afghanistan pekee ambayo serikali imefunga shule za wasichana wenye umri wa zaidi ya miaka 13, juu ya darasa la sita, na hairuhusu wanawake kwenda vyuo vikuu. Na hii, pamoja na ubaguzi, ina maana kwamba wanawake wanateseka kweli. Kwa mfano, wanawake wanaweza tu kupata matibabu kutoka kwa madaktari ambao ni wanawake na hiyo hiyo inatumika kwa kufundisha. Ni jamii iliyojitenga sana kwa ujumla wake. Leo tu, mwanamke mfanyabiashara aliniambia kuwa angeweza tu kufanya biashara na wateja wa kike. Hii haiathiri tu hali ya sasa na kizazi cha sasa, lakini pia siku zijazo.
Ripota Maalum anaona kwamba mfumo wa kitaasisi wa Taliban wa ubaguzi unaonekana zaidi kupitia utoaji wake usiokoma na utekelezaji wa amri, amri, matamko na maagizo ambayo yenyewe yanajumuisha kunyimwa kwa kiasi kikubwa haki za binadamu na ukiukwaji wa sheria za kimataifa.
Kati ya Juni 2023 na Machi 2024, walitoa makadirio ya maagizo 52. Hizi ni pamoja na kupiga marufuku mashirika ya kigeni yasiyo ya kiserikali kutoa programu za elimu, ikiwa ni pamoja na elimu ya kijamii. Taliban ilipiga marufuku wanawake kushiriki katika vipindi vya redio na televisheni pamoja na watangazaji wanaume.
Mnamo Julai 2023, saluni za urembo za kike zililazimika kufungwa. Mnamo Agosti 2023, wanawake walipigwa marufuku kuingia Hifadhi ya Kitaifa ya Band-e Amir. Mnamo Oktoba 2023, wanawake walitengwa kutoka kwa wakurugenzi ndani ya mashirika yasiyo ya kiserikali. Mnamo Februari 2024, wanawake kwenye televisheni walitakiwa kuvaa hijab nyeusi, wakiwa wamefunika nyuso zao, na kuacha macho yao pekee yakionekana.
“Tuna wasiwasi kuhusu masuala ya vizazi, lakini pia masuala ya makutano. Kuna ubaguzi dhidi ya wanawake na wasichana ambao ni wa kabila au dini au makundi yaliyotengwa, au watu wenye ulemavu, au mwanamke anayeongoza kaya. Kusafiri kunahitaji kusindikizwa na ndugu wa karibu wa kiume na baadhi ya wanawake hawana mtu kama huyo. Yote haya yana vikwazo mno na pia yataathiri vizazi vijavyo kwani yatasababisha ukosefu wa elimu na taaluma,” Bennett anasema.
Ripoti hiyo inagundua kuwa “wanawake na wasichana wanaingizwa katika majukumu ambayo yanazidi kuwa finyu ambapo mfumo dume wenye mizizi mirefu, ulioimarishwa na kuhalalishwa na itikadi ya Taliban, unawaona kuwa wa: kama wabebaji na walezi wa watoto, na kama vitu vinavyopatikana kwa ajili ya kunyonywa, ikiwa ni pamoja na madeni. utumwa, utumwa wa nyumbani, unyonyaji kingono na aina nyinginezo za kazi zisizolipwa au zinazolipwa vibaya.”
Mtaalamu Maalum wa Umoja wa Mataifa anasisitiza kwamba kulikuwa na maendeleo nchini Afghanistan kabla ya kurudi kwa Taliban.
“Haikuwa kamilifu, lakini kwa miaka 20 kulikuwa na maendeleo makubwa. Matokeo yake, kuna wanawake wengi wenye taaluma nchini Afghanistan, na wanawake wanaoongoza kaya kama wachumaji wakuu wa kipato—walezi wakuu wa familia zao. Vizuizi vina athari mbaya sana.”
Bennett ni miongoni mwa wafuasi mashuhuri wa ulimwengu #AfghanGirlsVoices kampeni iliyozinduliwa na Education Cannot Wait (ECW), mfuko wa kimataifa wa elimu ya dharura na migogoro ya muda mrefu ndani ya Umoja wa Mataifa. Sasa katika awamu yake ya pili, kampeni inalenga kuhakikisha upatikanaji wa elimu bila vikwazo kwa wasichana na wanawake vijana wa Afghanistan.
Baada ya kutwaa mamlaka mnamo 2021, Taliban walipiga marufuku haraka elimu ya sekondari kwa wasichana, na baadaye kupanua kizuizi hiki kujumuisha vyuo vikuu na, hivi karibuni zaidi, vituo vya masomo vya kibinafsi. Wanawake vijana pia wamezuiwa kuondoka Afghanistan kufuata elimu ya juu.
“Hakujawa na elimu kwa wote nchini Afghanistan, hata katika miaka 20 kabla ya kurudi kwa Taliban. Hata hivyo, mfumo wa elimu uliboreka taratibu, ingawa sio katika maeneo ya vijijini au vijijini. Sehemu ya hii ilitokana na ukosefu wa rasilimali, pamoja na mzozo wa ndani unaoendelea. Kwa hivyo, haikuwa salama na ngumu kutunza shule. Lakini mara baada ya Taliban kurejea madarakani baada ya Agosti 2021, mfumo wa elimu uliojengwa kwa zaidi ya miongo miwili ulivumbuliwa haraka,” anasema.
Mbali na kufungwa kwa shule, anazungumzia wasiwasi kuhusu ubora wa elimu kutoka kwa mitazamo miwili. Mojawapo ni kengele kuhusu mporomoko wa ubongo unaoendelea nchini Afghanistan tangu kundi la Taliban kuchukua madaraka. Walimu wengi na wahadhiri wa vyuo vikuu wameondoka nchini.
Matatizo mengine ni mabadiliko ya mitaala na hasa ongezeko kubwa la elimu ya madrasa. Elimu ya Madrasa daima imekuwa kipengele cha maisha nchini Afghanistan. “Lakini sasa inaonekana kuna angalau habari za hadithi kwamba mafundisho yana msingi wa kidini zaidi kuliko elimu pana. Wasichana wanaweza kwenda madrasa,” anasema.
Kuhusu mapendekezo na masuluhisho ya haraka ya kusonga mbele, Bennett anasisitiza kuwa “hakuna nchi inapaswa kupiga marufuku shule. Kwa hivyo tunaendelea kutoa wito wa kubatilishwa kwa sera hii na kufunguliwa kwa shule zenye elimu bora. Mapendekezo yangu ni kile ninachoita mbinu ya zana zote, kwani mbinu moja tu au zana moja haitafanya kazi.
Kwa ujumla, anasema ripoti inataka haki na uwajibikaji, kujumuisha haki za binadamu na sauti za wanawake katika michakato ya kisiasa na ushiriki wa kidiplomasia. Kusisitiza kwamba kuimarisha nyaraka za ukiukwaji wa haki za binadamu na ukiukwaji ni muhimu, kama vile kuimarisha ulinzi na mshikamano kwa wanawake wa Afghanistan, wasichana na watetezi wa haki za binadamu.
Bennett ana ujumbe wa moja kwa moja kwa watawala wa sasa nchini Afghanistan, Taliban, kubadili sera zao na kuzingatia haki za binadamu. Ujumbe wa pili ni kwa jumuiya ya kimataifa, ukizitaka kutorekebisha au kutambua hali ya haki za binadamu isiyokubalika na inayozidi kuwa mbaya ya Afghanistan.
Akisisitiza zaidi kwamba jumuiya ya kimataifa inapaswa kupinga vikali uhusiano wa kidiplomasia kuwa wa kawaida au kukubali Taliban katika Umoja wa Mataifa isipokuwa na mpaka kufikia vigezo halisi, vinavyoweza kupimika, vinavyoweza kuthibitishwa juu ya haki za binadamu na haki za wanawake na wasichana.
Ripoti ya Ofisi ya Umoja wa Mataifa ya IPS
Fuata @IPSNewsUNBureau
Fuata IPS News UN Bureau kwenye Instagram
© Inter Press Service (2024) — Haki Zote ZimehifadhiwaChanzo asili: Inter Press Service
