NOUMEA, New Caledonia, Julai 17 (IPS) – Imepita miaka 26 tangu mkataba wa amani, Mkataba wa Noumea, kutiwa saini kufuatia kuzuka kwa vita katika miaka ya 1980 kati ya wakazi wa visiwa vya Kanak na vikosi vya jeshi la Ufaransa katika eneo la ng’ambo la Ufaransa la New Caledonia.
Lakini kuzuka kwa maandamano yenye misukosuko na machafuko tena miezi miwili iliyopita imeonyesha kwamba mgawanyiko wa malalamiko ya kisiasa asilia na jimbo la Ufaransa bado uko ndani kabisa katika kundi hili la visiwa vilivyoko mashariki mwa Australia kusini magharibi mwa Pasifiki.
Katikati ya mji mkuu wa New Caledonia, Noumea, eneo maarufu la likizo katika Visiwa vya Pasifiki, kwa kawaida kunajaa watalii wanaotembelea mikahawa ya kando ya barabara. Lakini mitaa mingi, ambayo sasa ina doria na polisi wa Ufaransa, iko kutengwa na utulivu wa kutisha.
Maandamano hayo yaliyoanza katikati ya mwezi Mei yaliongezeka hadi kufikia makabiliano ya silaha kati ya wanaharakati na vikosi vya usalama vya Ufaransa, na kusababisha vifo vya watu kumi. Na uharibifu wa nyumba, majengo ya umma na uporaji wa maduka na biashara umekuwa na athari mbaya kwa jamii ya visiwa vidogo. Gharama ya uharibifu inakadiriwa kuwa zaidi ya dola bilioni 1; angalau watu 7,000 wamepoteza kazi na mapato, na uchumi wa eneo hilo umeshuka sana.
Machafuko hayo yamefichua pengo kati ya azma ya Ufaransa ya kushikilia udhibiti wa eneo hilo na wenyeji wa visiwa vya Kanak, ambao wamekerwa kwa kukosa maendeleo kuelekea wito wao wa kujitawala.
“Tuliandamana mitaani. Tulitaka kusema kwa taifa la Ufaransa, lazima uheshimu Kanak kwa sababu Ufaransa ilipiga kura ya mageuzi bila ridhaa kutoka kwetu,” Jacques (jina lake limebadilishwa), mwanaharakati wa Kanak huko Noumea, aliiambia IPS.
Alikuwa akizungumzia kupitishwa kwa mabadiliko ya uchaguzi katika Caledonia Mpya na Bunge la Ufaransa, ambalo lingefungua orodha ya wapiga kura kwa makumi ya maelfu ya walowezi wa hivi karibuni, wengi wao kutoka Ulaya.
Takriban asilimia 41 ya wakazi wa New Caledonia ni wazawa na wengi wanaamini kuwa ingesababisha kupungua kwa ushawishi wa kura zao dhidi ya kuongezeka kwa Waaminifu katika chaguzi zijazo na kura za maoni. Kubadilika kwa uwiano wa idadi ya watu kati ya Kanak na wasio Kanak ni malalamiko ya muda mrefu.
Machafuko ya miaka ya 1980 yalichochewa na manung'uniko kuhusu kunyang'anywa ardhi, umaskini, ukosefu wa usawa, kutokuwepo kwa haki za kiraia na kisiasa, na sera ya Ufaransa ya kukuza uhamaji kutoka Ufaransa hadi New Caledonia.
Wakati Rais wa Ufaransa Emmanuel Macron alisimamisha mageuzi ya uchaguzi katikati ya Juni, wafuasi wengi wa Pro-Independence hawajatulia.
Jacques ni miongoni mwa kundi la wanaharakati wa Kanak ambao wameanzisha tovuti ya kampeni karibu na barabara kuu nje kidogo ya mji mkuu. Wameketi kuzunguka meza chini ya dari, kuzungukwa na bendera na mabango.
“Tunataka nchi yetu iondolewe ukoloni, kama ilivyoandikwa katika mkataba wa Noumea. Jimbo la Ufaransa linapenda tu kutawala idadi ya watu hapa. Ikiwa jimbo la Ufaransa likisalia hapa, tutakuwa na ghasia zaidi,” Jacques anadai.
Serikali ya Ufaransa ilikubali mnamo 1998 Mkataba wa Noumea kuipa New Caledonia mamlaka zaidi ya kutawala, utambuzi wa utamaduni wa Kanak na haki ya kushauriana, vikwazo kwenye orodha ya wapiga kura wa eneo hilo kuruhusu Kanak na wakaazi wa muda mrefu pekee kupiga kura na kuitishwa kwa kura za maoni kuhusu hali yake ya kisiasa ya baadaye.
Lakini ifikapo 2021, kura tatu za maoni zilikuwa zimefanyika, zote zikiwa na matokeo ya wengi, kubaki sehemu ya Ufaransa. Kulikuwa na asilimia 43.33 ya kura za Uhuru katika kura ya maoni ya kwanza mwaka wa 2018, ambayo iliongezeka hadi asilimia 46.74 katika pili mwaka wa 2020. Lakini Kanaks, walioathiriwa sana na janga la COVID-19, walisusia kura ya maoni ya tatu mnamo 2021. Kura nyingi za Waaminifu Asilimia 96.5 haijawahi kukubaliwa na vyama vya siasa vinavyounga mkono Uhuru, kama vile Kanak na Socialist National Liberation Front (FLNKS).
“Tunaunga mkono kwa dhati wito wa FLNKS kwa Umoja wa Mataifa kutangaza matokeo ya kura ya tatu kuwa batili kutokana na kutoshiriki kwa watu wa Kanaky. Idadi ya wapigakura ilikuwa chini ya asilimia 50 ya wapiga kura waliojiandikisha; hivyo, haiwezi kuchukuliwa. kama matakwa halali ya walio wengi kimya,” shirika la kikanda baina ya serikali, Kikundi cha Melanesia Spearheadilisema mnamo 2021.
Azma ya wapenda kujitenga wa Kanak kuweka matarajio yao hai, ingawa chaguzi za kubadilisha hali ya kisiasa iliyokuwepo kupitia kura za maoni zimekamilika, kumesababisha hali ya kisiasa inayozidi kuwa ya mgawanyiko. Baadhi ya Waaminifu waliojikita zaidi wanaamini kuwa taifa la Ufaransa linapaswa “kuchukua serikali Mpya ya Caledonia kutokana na matatizo yote ya kisiasa tuliyo nayo,” Catherine Ris, Rais wa Chuo Kikuu cha New Caledonia huko Noumea, aliiambia IPS. Na, “upande wa Pro-Uhuru, hatusikii watu wenye msimamo wa wastani tena.”
Uhamasishaji wa hivi majuzi wa Field Action Coordinating Cell (CCAT) na chama cha Pro-Independence Caledonian Union ulikuwa ishara ya imani ya baadhi ya Kanak kwamba madai yao hayatekelezwi kupitia mchakato wa kisiasa. Kundi kuu la wanaharakati lilikuwa nguvu kuu nyuma ya maandamano ya hivi karibuni na kiongozi wa Cell, Christian Tein, kwa sasa anazuiliwa katika jela nchini Ufaransa kwa tuhuma zinazohusiana na machafuko hayo. Vile vile, uwepo mkubwa wa vijana mitaani mwezi Mei ni ushahidi kwamba kizazi kipya kimepoteza imani na kasi ya mabadiliko ya kijamii na kisiasa.
“Vijana wanataka mabadiliko sasa kwa sababu katika maisha yao wamepitia na kuona ugumu mwingi-mateso ya watu wa Kanak, ugumu wa kupata kazi,” Jacques alisisitiza. Takriban asilimia 45 ya watu katika New Caledonia ambao hawana cheti cha shule ya upili ni wazawa, na kiwango cha ukosefu wa ajira Kanak kinaripotiwa kuwa cha juu hadi asilimia 38.
Hata hivyo uwakilishi wa Kanaks katika serikali na siasa za eneo hilo umeongezeka kwa kasi katika miongo miwili iliyopita. Idadi ya viti vinavyoshikiliwa na wanasiasa wanaounga mkono Uhuru katika Bunge la New Caledonia viti 54 vilipanda kutoka 18 hadi 25 kati ya 2004 na 2014, huku Waaminifu wakishuhudia kupungua kutoka viti 36 hadi 29, inaripoti Taasisi ya Lowy ya Sera ya Kimataifa ya Australia.
Mnamo 2021, Louis Mapou, Rais wa kwanza wa Kanak Pro-Uhuru wa serikali, alichaguliwa. Na, kufuatia uchaguzi wa kitaifa wa Ufaransa mwezi huu, Emmanuel Tjibaou, kiongozi wa Kanak kutoka Mkoa wa Kaskazini wa vijijini, alipigiwa kura kama mmoja wa wajumbe wawili wa New Caledonia wa Bunge la Kitaifa huko Paris.
Katika eneo pana zaidi, vuguvugu la kujitawala la New Caledonia linaungwa mkono kimataifa na nchi nyingine za Visiwa vya Pasifiki, hasa zile ambazo zina wakazi asilia wa Melanesia, kama vile Papua New Guinea na Fiji, pamoja na Azabajani na Urusi. Na eneo la ng'ambo la Ufaransa limekuwa kwenye Orodha ya Umoja wa Mataifa ya Kuondoa Ukoloni tangu 1986.
Bado kuna watu wa New Caledonia ambao wana wasiwasi juu ya uwezekano wa jimbo la New Caledonia. Eneo linategemea sana fedha za Ufaransa msaada, ambao ni sawa na asilimia 20 ya pato la taifa la ndani (GDP) na hulipia huduma za umma, programu za maendeleo ya uchumi wa ndani na mishahara ya watumishi wa umma.
“Tuna uchumi mzuri hapa,” Marcieux, Mfaransa ambaye ameishi New Caledonia kwa miaka 30, aliiambia IPS huko Noumea. “Ni rahisi kusema juu ya uhuru, lakini, kwa kweli, ni ngumu sana. Unahitaji njia ya kupata uhuru.”
Lakini, hadi mgawanyiko wa kisiasa uliowekwa wazi na matukio ya Mei utakaposhughulikiwa, itakuwa vigumu kwa viongozi wa New Caledonia kuwasilisha nia ya pamoja kwa Rais Macron na Bunge la Ufaransa lililo umbali wa zaidi ya kilomita 16,000.
Hata hivyo, Tjibaou, mjumbe mpya wa Bunge la Kitaifa la Ufaransa, ndiye mwelekeo wa matumaini kwamba mazungumzo ya maana yanaweza kutokea kutokana na mzozo wa hivi majuzi. Aliviambia vyombo vya habari vya ndani mara baada ya kuchaguliwa mwezi huu kwamba “sote inabidi tutoe mfumo wa majadiliano ili kuanza tena kati ya washirika watatu, ambao ni Ufaransa, FLNKS na Waaminifu … inabidi tufaidike na hili.”
Ripoti ya Ofisi ya Umoja wa Mataifa ya IPS
Fuata @IPSNewsUNBureau
Fuata IPS News UN Bureau kwenye Instagram
© Inter Press Service (2024) — Haki Zote ZimehifadhiwaChanzo asili: Inter Press Service
