Kupanda kwa kina cha bahari ni nini na kwa nini ni muhimu kwa maisha yetu ya baadaye? – Masuala ya Ulimwenguni

Umoja wa Mataifa Katibu Mkuu Antonio Guterres amekuwa akitembelea mataifa ya Bahari ya Pasifiki, Tonga na Samoa, ambapo kupanda kwa kina cha bahari imekuwa moja ya masuala muhimu ambayo amekuwa akijadiliana na jamii ambazo amekutana nazo.

Tarehe 25 Septemba, viongozi na wataalam wa kimataifa watakusanyika katika Umoja wa Mataifa kujadili namna bora ya kukabiliana na tishio hilo.

Hapa ndio unahitaji kujua kuhusu kupanda kwa usawa wa bahari:

Alama ya juu ya maji

Inakadiriwa kuwa bahari zimeongezeka kwa takriban sentimita 20-23 (inchi 8-9) tangu 1880.

Mnamo 2023, kiwango cha wastani cha bahari duniani kote ilifikia rekodi ya juu Shirika la Hali ya Hewa Duniani la Umoja wa Mataifa (WMO) imethibitishwa, kulingana na rekodi za satelaiti zilizohifadhiwa tangu 1993.

Cha kusikitisha ni kwamba kiwango cha ongezeko katika miaka 10 iliyopita ni zaidi ya mara mbili ya kiwango cha kupanda kwa kina cha bahari katika muongo wa kwanza wa rekodi ya satelaiti, kutoka 1993 hadi 2002.

Ni nini husababisha viwango vya bahari kuongezeka?

Kupanda kwa kina cha bahari ni matokeo ya ongezeko la joto la bahari na kuyeyuka kwa barafu na karatasi za barafu, matukio ambayo ni matokeo ya moja kwa moja ya mabadiliko ya hali ya hewa.

Hata kama ongezeko la joto duniani ni 1.5°C juu ya viwango vya kabla ya viwanda, ambalo ndilo lengo ambalo nchi duniani kote ziliweka kama sehemu ya Mkataba wa Paris ya 2015, sayari itaona ongezeko kubwa la viwango vya maji ya bahari.

Ni vyema kutambua kwamba mifumo ya mzunguko wa bahari, kama vile Ghuba Stream, inaweza kusababisha tofauti za kikanda katika kupanda kwa kina cha bahari.

Je, matokeo yake ni nini?

Kuongezeka kwa viwango vya bahari kuna athari pana sio tu kwa mazingira halisi, lakini pia muundo wa kiuchumi, kijamii na kitamaduni wa mataifa yaliyo hatarini kote ulimwenguni.

Mafuriko ya maji ya chumvi yanaweza kuharibu makazi ya pwani, ikiwa ni pamoja na miamba ya matumbawe na hifadhi ya samaki, ardhi ya kilimo pamoja na miundombinu, ikiwa ni pamoja na makazi, na inaweza kuathiri uwezo wa jamii za pwani kuendeleza maisha yao.

Mafuriko yanaweza kuchafua usambazaji wa maji safi, kukuza magonjwa yatokanayo na maji yanayotishia afya ya watu na kusababisha mfadhaiko na matatizo ya afya ya akili.

Wakati huo huo, mapato ya utalii, kichocheo kikuu cha kiuchumi hasa katika Mataifa mengi ya visiwa vidogo vinavyoendelea (SIDS), yanaweza kuteseka kwani fukwe, hoteli na vivutio vingine vya utalii kama miamba ya matumbawe vinaharibiwa.

Mchanganyiko wa mambo mengi sana unaweza kuwalazimisha watu kuondoka majumbani mwao, kuhamia sehemu za juu panapopatikana au hatimaye kuhama, jambo ambalo linavuruga uchumi, maisha na jamii.

Labda haishangazi Katibu Mkuu wa Umoja wa Mataifa, Antonio Guterres, ameelezea jambo hilo kama “kuzidisha tishio”.

Kuna uhusiano gani kati ya kupanda kwa viwango vya bahari na mabadiliko ya hali ya hewa?

Kwa urahisi kabisa, kupanda kwa kina cha bahari ni dalili ya mabadiliko ya hali ya hewa.

Kadiri halijoto ya kimataifa inavyoongezeka kutokana na mabadiliko ya hali ya hewa, bahari hufyonza sehemu kubwa ya joto hili la ziada. Maji ya uvuguvugu hukua kwa kiasi, mchakato unaojulikana kama upanuzi wa joto, ambao ni mchangiaji mkubwa wa kupanda kwa kina cha bahari.

Kupanda kwa viwango vya bahari pia husababisha janga la mzunguko wa maoni.

Kwa mfano, misitu ya mikoko, ambayo hulinda makazi ya pwani na kuhifadhi gesi za kaboni zinazoharibu ambazo huchangia mabadiliko ya hali ya hewa, inaweza kuzidiwa haraka na kupoteza sifa zao za ulinzi. Mikoko michache inamaanisha gesi hatari zaidi katika mazingira, ambayo huchochea mabadiliko ya hali ya hewa, na kwa kuongezeka kwa joto, viwango vya bahari vitapanda hata zaidi.

Ni nchi gani zimeathirika zaidi?

Inakadiriwa kuwa karibu watu milioni 900, ambayo ni moja kati ya kila watu 10 duniani, wanaishi karibu na bahari.

Watu wanaoishi katika ukanda wa pwani wa nchi zenye watu wengi kama vile Bangladesh, Uchina, India, Uholanzi na Pakistani watakuwa katika hatari na uwezekano wa kukumbwa na mafuriko makubwa. Pia katika hatari ni miji mikubwa katika kila bara, ikiwa ni pamoja na Bangkok, Buenos Aires, Lagos, London, Mumbai, New York na Shanghai.

Visiwa vidogo vilivyo na maeneo ya ardhi ya chini bila shaka vinakabiliwa na vitisho muhimu zaidi. Kupanda kwa kina cha bahari na athari zingine za hali ya hewa tayari zinawalazimu watu katika mataifa ya Bahari ya Pasifiki kama vile Fiji, Vanuatu na visiwa vya Solomon kuhama.

Nini kifanyike ili kukabiliana na kupanda kwa kina cha bahari?

Hatua moja muhimu zaidi ambayo inaweza kuchukuliwa ni kupunguza kasi ya ongezeko la joto duniani kwa kupunguza uzalishaji wa gesi chafukichocheo kikuu cha mabadiliko ya hali ya hewa.

Wakati huo huo, kupunguza na kukabiliana na viwango vya juu vya bahari kumechukua umuhimu mpya.

Suluhu mbalimbali, ambazo ni dhahiri zinakuja kwa gharama, zinapatikana ikiwa ni pamoja na: miundombinu ya ujenzi, kama vile kuta za bahari na vizuizi vya mawimbi ya dhoruba, ili kulinda dhidi ya mafuriko na mmomonyoko; kuboresha mifumo ya mifereji ya maji na kujenga majengo yanayostahimili mafuriko; kurejesha vikwazo vya asili kama mikoko; na kulinda ardhioevu na miamba ya matumbawe ili kunyonya nishati ya mawimbi na kupunguza athari za mawimbi ya dhoruba.

Nchi nyingi pia zinaongeza mipango yao ya kupunguza hatari ya maafa na vile vile kupitia kuungwa mkono na UN mifumo ya tahadhari ya mapema kushughulikia matukio yanayohusiana na usawa wa bahari.

Katika baadhi ya matukio, jumuiya zinaweza pia kuhamishwa kutoka maeneo ya pwani yaliyo hatarini kama sehemu ya hatua za kukabiliana na hali, mbinu inayojulikana kama mafungo yanayosimamiwa.

Jinsi UN inasaidia

Kukabiliana na kupanda kwa kina cha bahari kunahitaji mbinu ya kina na iliyoratibiwa kimataifa, ambayo Umoja wa Mataifa una vifaa vya kipekee kuiongoza.

Mkataba wa Mfumo wa Umoja wa Mataifa wa Mabadiliko ya Tabianchi (UNFCCC) iliwezesha Mkataba wa Paris kupunguza ongezeko la joto duniani ambalo ni muhimu katika kupunguza kiwango cha kupanda kwa kina cha bahari siku zijazo.

UN pia inatoa msaada kwa SIDS na inafanya kazi na jumuiya ya kimataifa kutoa msaada wa kifedha hasa kupitia Mfuko wa Hasara na Uharibifu kwa nchi zilizo hatarini zaidi na kuzisaidia kukabiliana na athari za mabadiliko ya tabianchi.

Jifunze zaidi kuhusu jinsi UN inavyosaidia kukabiliana na changamoto ya kupanda kwa viwango vya bahari hapa.