Septemba 11 (IPS) –
CIVICUS inajadili ukandamizaji dhidi ya mashirika ya kiraia nchini Togo na mtetezi wa haki za binadamu ambaye aliomba kutotajwa jina kwa sababu za usalama.
Mivutano ya kisiasa nchini Togo imeongezeka kufuatia kupitishwa hivi karibuni kwa mabadiliko ya katiba. Chini ya mfumo mpya wa bunge, rais atachaguliwa na bunge badala ya kura za wananchi, na wadhifa mpya wenye nguvu wa Rais wa Baraza la Mawaziri utaundwa. Mashaka ni kwamba mabadiliko hayo yatamwezesha Rais Faure Gnassingbé kusalia madarakani. Gnassingbé ameitawala Togo tangu 2005, alipochukua hatamu kutoka kwa babake, ambaye alichukua mamlaka katika mapinduzi ya 1967. Serikali imepiga marufuku maandamano ya kupinga mabadiliko hayo, kuvuruga mikutano ya mashirika ya kiraia, kuwakamata kiholela na kuwaweka kizuizini waandamanaji na kuwasimamisha kazi na kuwatimua wanahabari kwa kuripoti machafuko hayo.
Tarehe 25 Machi, Bunge la Togo lilipitisha katiba mpya ambayo inabadilisha kwa kiasi kikubwa utawala wa nchi hiyo kutoka kwa rais hadi mfumo wa bunge. Mabadiliko hayakuwekwa kwenye kura ya maoni, lakini yaliamuliwa kupitia taratibu za sheria zisizo wazi. Mabadiliko makuu ni kukomeshwa kwa chaguzi za moja kwa moja za urais na kuundwa kwa nafasi kubwa ya Rais wa Baraza la Mawaziri. Sawa na waziri mkuu, rais huyu anachaguliwa na bunge kwa muhula wa miaka sita ambao unaweza kuongezwa kwa muda usiojulikana ikiwa ataendelea kuungwa mkono na wengi. Hii inaondoa ukomo wa mihula miwili iliyowekwa na katiba ya 2019, ambayo ilianzishwa baada ya maandamano makubwa ya umma.
Katiba mpya ilizua utata mkubwa na ilikuja huku kukiwa na hali tete ya kisiasa, huku uchaguzi wa wabunge na wa kikanda uliokuwa umepangwa kufanyika tarehe 13 Aprili ukiahirishwa mara kwa mara huku wabunge wakijadili mabadiliko ya katiba. Vyama vya kisiasa, mashirika ya kiraia (CSOs), Kanisa Katoliki na sehemu ya watu wanaona kama jaribio la familia tawala kung'ang'ania madarakani, kwani marekebisho hayo yataongeza muda wa miaka 19 ya urais wa Faure Gnassingbé na miaka 57. utawala wa nasaba wa familia ya Gnassingbé.
Tunalaani vikali kupitishwa kwa katiba mpya na kukosekana kwa uwazi katika mchakato huo. Haya ni mapinduzi ya kikatiba ambayo yanazuia haki za kisiasa za raia, kuzidisha ukosefu wa utulivu wa kisiasa na kudhoofisha utawala wa kidemokrasia.
Ni mageuzi gani yanahitajika ili kuhakikisha demokrasia ya kweli ya vyama vingi nchini Togo?
Kwanza, ni muhimu kurejesha uchaguzi wa moja kwa moja wa rais kulingana na upigaji kura kwa wote, kwa sababu mfumo wa uchaguzi unapaswa kuakisi mapenzi ya watu kikweli. Lakini rais hapaswi kuruhusiwa kutawala kwa muda usiojulikana, kwa hivyo ni muhimu pia kurejesha ukomo wa muda kwa rais na maafisa wengine wakuu ili kuzuia mkusanyiko wa mamlaka na kukuza uwajibikaji.
Kwa kuongezea, tume huru ya uchaguzi inapaswa kuundwa ili kurejesha imani ya umma katika mfumo ambao sasa unaonekana kuwa na upendeleo kwa chama tawala. Tume hii inapaswa kusimamia michakato yote ya uchaguzi na kuhakikisha kuwa ni huru, haki na uwazi.
Pia ni muhimu kuhakikisha upatikanaji sawa wa rasilimali za kampeni kwa vyama vyote vya siasa. Utangazaji wa haki wa vyombo vya habari na ufadhili wa kampeni ungechangia katika mchakato wa uchaguzi wenye ushindani na uwakilishi. Ni muhimu vile vile kuimarisha ulinzi wa kisheria. Pande zote zinapaswa kuruhusiwa kufanya kazi kwa uhuru bila kuingiliwa au kuogopa mateso na vurugu kutoka kwa mamlaka ya serikali.
Tunahitaji kuongeza ushiriki wa raia. Mageuzi yanafaa kuwezesha majukwaa kwa AZAKi kushiriki katika mijadala ya kisiasa. Ni lazima tuunge mkono harakati za mashinani kwa rasilimali na mafunzo ili kuwasaidia kuhamasisha watu na kuwaelimisha kuhusu kanuni za kidemokrasia na haki zao.
Mashirika ya kiraia ya Togo tayari yanasukuma mabadiliko haya. Vikundi kama vile 'Touche pas à ma constitution' ('Usiguse katiba yangu') ni kuandaa maandamanokuongeza uelewa na kufanya mikutano ya jumuiya kuelimisha watu na kupinga katiba mpya. Pia wamewasilisha malalamiko kwenye vyombo vya kanda kama vile Jumuiya ya Kiuchumi ya Nchi za Afrika Magharibi (ECOWAS), wakitaka katiba mpya ifutwe na kurejeshwa kwa kanuni za kidemokrasia. Asasi za kiraia na vyama vya siasa vya kidemokrasia vinatoa msimamo mmoja kudai mageuzi ya kidemokrasia.
Je, serikali imejibu vipi maandamano hayo?
Serikali imejibu maandamano hayo kwa mbinu nzito yenye lengo la kuwanyamazisha wapinzani. Viongozi wengi wa upinzani na wanaharakati wamekamatwa. Tarehe 26 Machi, vikosi vya kutekeleza sheria na usalama marufuku mikutano miwili ya waandishi wa habari iliyoandaliwa na vyama vya siasa na AZAKi kwa misingi kwamba waandaaji hawakuwa na vibali sahihi. Hili lilikuwa ni jaribio la wazi la serikali kuzima sauti za upinzani. Mnamo tarehe 3 Aprili, viongozi tisa wa chama cha upinzani cha Dynamique Mgr Kpodzro pia walikuwa kukamatwa kwa 'kuvuruga utulivu wa umma'. Waliachiliwa siku sita baadaye.
Matumizi ya ghasia, alama mahususi ya utawala wa Gnassingbé, yamezua hali ya hofu. Yeyote anayeshiriki katika shughuli za upinzani anawekwa kama mhalifu anayetishia utulivu wa umma na anashtakiwa. Hii ina athari ya kutia moyo kwa uanaharakati wa mashirika ya kiraia. Watu wengi wanaogopa kukamatwa au kushambuliwa kwa nguvu ikiwa watashiriki katika mazungumzo ya kisiasa au kushiriki katika maandamano. Uhalifu huu unadhoofisha uwezo wetu wa kuhamasishana ipasavyo na kutetea mageuzi ya kidemokrasia.
Huku uhuru wetu wa kujieleza na kukusanyika ukiwa umepunguzwa kwa kiasi kikubwa, tumeona kuwa ni vigumu zaidi kuandaa matukio, kufanya mikutano ya wanahabari au kuwasilisha ujumbe wetu bila kuingiliwa na vikosi vya usalama. Hili limezidi kututenga na umma. Ukandamizaji dhidi ya upinzani umedhoofisha imani ya umma kwa serikali na AZAKi, kwani watu wanakatishwa tamaa na mchakato wa kisiasa na misingi dhaifu ya demokrasia.
Je, jumuiya ya kimataifa inawezaje kusaidia kushughulikia ukandamizaji wa uhuru wa raia nchini Togo?
Jumuiya ya kimataifa inaweza kuchukua jukumu muhimu kwa kutumia shinikizo la kidiplomasia na kusaidia mageuzi ya kidemokrasia. Lawama na maazimio ya umma na mashirika ya kimataifa kama vile Umoja wa Mataifa na Umoja wa Afrika yanaweza kusaidia kuangazia masuala haya na kusukuma mabadiliko yanayohitajika. Mashirika ya kimataifa na wawakilishi wanapaswa kuwasiliana moja kwa moja na maafisa wa Togo kushughulikia maswala.
Pia wanapaswa kusaidia jumuiya za kiraia za mitaa kwa kutoa fedha, rasilimali na mafunzo. Msaada huu ni muhimu ili kuimarisha uwezo wa AZAKi katika kutetea demokrasia na haki za binadamu, na kuhamasisha na kuwawezesha watu.
Taratibu huru za ufuatiliaji na utoaji taarifa ni muhimu ili kutathmini hali ya kisiasa, kuhakikisha uwazi katika chaguzi zijazo na kuweka kumbukumbu za ukiukaji wa haki za binadamu. Ikiwa ukiukwaji utaendelea, jumuiya ya kimataifa inapaswa kuzingatia kuwawekea vikwazo maafisa wakuu na kufanya misaada ya maendeleo na usaidizi uwe na masharti ya kuheshimu kanuni za kidemokrasia na haki za binadamu. Hii inaweza kutumika kama motisha kwa serikali kufanya mageuzi ya maana.
ECOWAS pia iko katika nafasi ya upatanishi kati ya serikali, upinzani na jumuiya za kiraia za mitaa ili kukuza mazingira jumuishi zaidi na ya kidemokrasia. Wakati ambapo demokrasia iko nyuma katika Afrika Magharibi, huku nchi nne zikiwa zimeteseka mapinduzi ya kijeshi tangu 2020 na viongozi 15 kukwepa ukomo wa mihula, ECOWAS lazima ichukue msimamo thabiti dhidi ya mabadiliko yanayokiuka katiba kama yale yaliyoonekana hivi majuzi nchini Togo na kutuma ujumbe wazi kwamba unyakuzi wa madaraka hautavumiliwa.
Nafasi ya kiraia nchini Togo imekadiriwa 'kukandamizwa' na Mfuatiliaji wa CIVICUS.
Fuata @IPSNewsUNBureau
Fuata IPS News UN Bureau kwenye Instagram
© Inter Press Service (2024) — Haki Zote ZimehifadhiwaChanzo asili: Inter Press Service
