Septemba 26 (IPS) –
CIVICUS inajadili uchaguzi ujao wa wanachama wapya wa Baraza la Haki za Kibinadamu la Umoja wa Mataifa (UN) na Madeleine Sinclair, Mkurugenzi wa Ofisi ya New York na Mshauri wa Kisheria katika Huduma ya Kimataifa ya Haki za Kibinadamu (ISHR).
Baraza la Haki za Kibinadamu lina jukumu muhimu katika kushughulikia masuala ya haki za binadamu duniani na hutumika kama jukwaa la wanaharakati na waathiriwa wa ukiukaji. Wanachama wake 47 wanawakilisha vikundi tofauti vya kikanda. Mnamo Oktoba, majimbo 19 yatasimama kwa viti 18, huku eneo la Asia-Pasifiki likiwa kundi pekee lenye wagombea wengi kuliko viti. Wengi wa wagombea wana rekodi duni za haki za binadamu, na mmoja – Saudi Arabia – anasimama wazi kwa ukiukaji wake mkubwa wa haki. Mashirika ya kiraia yanatoa wito kwa nchi wanachama wa Umoja wa Mataifa kukataa kugombea kwa Saudi Arabia na kuzingatia viwango vya haki za binadamu wakati wa kuchagua wajumbe wa chombo cha juu cha haki za binadamu cha Umoja wa Mataifa.
Kama inavyotokea kila mwaka, Baraza la Haki za Kibinadamu hivi karibuni litafanya upya theluthi moja ya wanachama wake kupitia uchaguzi wa siri wa kura. Tarehe 9 Oktoba, wajumbe wote 193 wa Baraza Kuu la Umoja wa Mataifa watawapigia kura wajumbe 18 watakaoketi kwenye chombo kikuu cha haki za binadamu cha Umoja wa Mataifa kuanzia 2025 hadi 2027.
Uchaguzi unapaswa kutoa fursa ya kuwachagua wagombea walio na rekodi thabiti ya haki za binadamu. Kwa mujibu wa vigezo vya uwanachama wa Baraza, nchi zinazogombea zinapaswa kuonyesha dhamira ya kweli ya kukuza na kulinda haki za binadamu kupitia hatua za ndani na kimataifa. Pia wanapaswa kuonyesha nia ya kushughulikia changamoto na migogoro inayojitokeza ili kuhakikisha ufanisi wa Baraza.
Je, uchaguzi wa mwaka huu utakuwa na ushindani kiasi gani?
Kwa bahati mbaya, uchaguzi huu hautakuwa na ushindani wowote unavyopaswa kuwa, huku nchi 19 pekee zikisimama kwa viti 18. Viti hivi vimegawanywa miongoni mwa makundi matano rasmi ya Umoja wa Mataifa ya kikanda, ambayo kila moja linatoa orodha yake ya wagombea. Lakini ni mteremko wa Asia-Pacific pekee ndio wenye ushindani, huku wagombea sita wakiwania viti vitano, huku viti vingine vinne vimefungwa, ikimaanisha kuwa wana wagombea wengi kadiri viti vinavyopatikana. Afrika ina wagombea watano kwa viti vitano, Amerika ya Kusini na Karibiani ina tatu kwa tatu, Ulaya Mashariki ina mbili kwa mbili na Ulaya Magharibi na Nyingine mbili kwa mbili.
Uchaguzi huu hauna ushindani kuliko ya mwaka janawakati wagombea 17 waligombea viti 15. Amerika ya Kusini na Karibiani na Ulaya Mashariki pekee ndizo zilizokuwa na wagombea wengi kuliko viti, na hivyo kusababisha kushindwa kwa Urusi. Katika 2021wagombea wote 18 wanaowania viti 18 walichaguliwaakipokea kati ya kura 144 na 189 kati ya kura 193 zinazowezekana, licha ya baadhi kuwa na rekodi za matatizo ya haki za binadamu.
Kwa bahati mbaya, chaguzi zisizo na ushindani ni za kawaida, huku slate zilizofungwa kabisa zikiwasilishwa mara nne tangu 2008. Chaguzi zingine zimeshuhudia kura moja au mbili tu zenye ushindani. Tatizo la mbio zisizo na ushindani ni kuwanyima majimbo yanayopiga kura fursa ya kutathmini na kuchagua wagombea kulingana na rekodi na ahadi zao, na hivyo kuhatarisha ubora wa Baraza.
Lakini hata katika kura zilizofungwa, bado kuna uwezekano wa wagombea ambao hawajapingwa kushindwa ikiwa hawatapata angalau kura 97 kati ya 193. Mnamo 2023, kwa mfano, Burundi na Uchina zilipata idadi ndogo ya kura katika vikundi vyao vya kikanda, na kutuma ujumbe kwamba wagombea wao hawakuungwa mkono kikamilifu. ISHR inahimiza majimbo yanayopiga kura kutathmini wagombeaji wote kwa uangalifu na kunyima kura kutoka kwa wale wenye matatizo, hata katika slaidi zilizofungwa.
Wagombea ni akina nani katika uchaguzi wa Oktoba?
Wagombea katika uchaguzi wa mwaka huu ni pamoja na Benin, Jamhuri ya Kidemokrasia ya Kongo, Ethiopia, Gambia na Kenya kutoka kundi la Afrika. Katika kundi la Asia na Pasifiki, Cyprus, Korea Kusini, Visiwa vya Marshall, Qatar, Saudi Arabia na Thailand zinakimbia. Amerika ya Kusini na Karibiani inawakilishwa na Bolivia, Colombia na Mexico. Iceland, Uhispania na Uswizi ndizo wagombea kutoka Ulaya Magharibi na Nyingine, huku Jamhuri ya Czech na Macedonia Kaskazini zikigombea Uropa ya Kati na Mashariki.
Mwaka huu, mgombea mmoja ana rekodi mbaya ya haki za binadamu: Saudi Arabia. Ina nafasi ya kiraia iliyofungwa na imejumuishwa mara kwa mara katika Katibu Mkuu wa Umoja wa Mataifa ripoti ya kisasi na kushutumiwa na wataalamu wa Umoja wa Mataifa kwa kufanya hivyo uhalifu wa kivita nchini Yemen. Kwa sababu ya wasiwasi huu mkubwa, tuko kikamilifu kufanya kampeni dhidi ya uchaguzi wake katika kundi la Asia na Pasifiki.
Nini nafasi ya jumuiya za kiraia katika mchakato huu?
Mashirika ya kiraia, ikiwa ni pamoja na ISHR, ina jukumu muhimu la kutekeleza katika kutetea Baraza la Haki za Kibinadamu lenye ufanisi zaidi na linalowajibika. Moja ya maeneo muhimu ambayo mageuzi yanahitajika ni slates zilizofungwa. Chaguzi zenye ushindani ni muhimu ili kuhakikisha kuwa ni majimbo tu yenye dhamira ya kweli kwa haki za binadamu ndiyo yanachaguliwa.
ISHR imeunda kadi za alama kutathmini na kulinganisha wagombea kulingana na historia yao ya ushirikiano na mifumo ya haki za binadamu kama vile Mapitio ya Muda ya Ulimwenguni na ushirikiano wao na mashirika ya kiraia, mashirika ya mkataba wa Umoja wa Mataifa na taratibu maalum. Vigezo hivi vinatoa uelewa thabiti na muhtasari wa wazi wa rekodi ya haki za binadamu ya nchi na hivyo kufaa kwake kuketi kwenye Baraza. Ingawa tunaelewa kuwa hakuna nchi iliyo na rekodi kamilifu, vigezo hivi vinalenga kutoa maarifa muhimu kuhusu dhamira ya kila jimbo ya kudumisha haki za binadamu na jukumu lake linalowezekana kwenye Baraza.
Mbali na kadi zetu za alama, zetu za kila mwaka tukio la pamoja la ahadi na Amnesty International hutoa jukwaa kwa majimbo kuwasilisha wagombea wao, kutoa ahadi kali, za umma kama wanachama wanaotarajiwa na kupokea maoni ya moja kwa moja na maswali muhimu kutoka kwa mashirika ya kiraia. Ikiwa wagombeaji wote walishiriki katika hafla hii, ingeongeza gharama ya kisiasa ya kukataa kushiriki au kukosa kuwasilisha ahadi na ahadi rasmi. Ushirikiano kama huo utafanya iwe vigumu kwa mataifa yenye rekodi duni za haki za binadamu kutafuta kiti bila kuchunguzwa.
Je, vipaumbele vya Halmashauri vinapaswa kuwa vipi?
Baraza la Haki za Kibinadamu ni muhimu katika kukuza sauti za wenye haki, wahasiriwa na watetezi wa haki za binadamu, kuwapa jukwaa la kufichua ukiukwaji na kudai uwajibikaji. Ili kutimiza jukumu hili kwa ufanisi, vipaumbele vyake lazima vizingatie kuaminika, ufanisi na kupatikana. Inapaswa kuendelea kuzingatia kushikilia sheria za kimataifa kote ulimwenguni, kusaidia ushiriki wa mbali na mseto wa mashirika ya kiraia na kuhakikisha kwamba madai ya uwajibikaji yanashughulikiwa mara moja.
Baraza linaloaminika na linalofaa linaweza kufanya kazi tu ikiwa wanachama wake watashirikiana kikamilifu na mifumo yake na kuzingatia vigezo vya haki za binadamu. Wakati wa kuongezeka kwa migogoro na migogoro, ambayo mara nyingi hutokana na ukandamizaji na ukiukaji wa haki za binadamu, jukumu la Baraza katika kukuza uwajibikaji na haki ni muhimu zaidi kuliko hapo awali. Mataifa yanapaswa kuunga mkono kazi ya watetezi wa haki za binadamu, ambao jitihada zao za kuzuia ukiukaji, unyanyasaji wa hati na kutoa huduma muhimu ni muhimu kwa utatuzi wa mgogoro.
Ili kushughulikia mizozo hii, mataifa lazima yatumie viwango vya haki za binadamu mara kwa mara. Utumiaji wa viwango unaochaguliwa au usiolingana unadhoofisha mfumo wa kimataifa na uaminifu wa wale wanaohusika. Sheria ya kimataifa ya haki za binadamu, inapotumiwa mara kwa mara na kwa kanuni, inasalia kuwa mwongozo bora zaidi wa kufikia ulimwengu wenye haki, amani na umoja.
Wasiliana na ISHR kupitia yake tovuti au Facebook ukurasa, na ufuate @ishrglobal kwenye Instagram na @ISHRglobal na @Madeleine_ISHR kwenye Twitter.
Fuata @IPSNewsUNBureau
Fuata IPS News UN Bureau kwenye Instagram
© Inter Press Service (2024) — Haki Zote ZimehifadhiwaChanzo asili: Inter Press Service
