COPENHAGEN, Oktoba 24 (IPS) – Ripoti ya Pengo la Uzalishaji wa Uzalishaji wa Mpango wa Mazingira wa Umoja wa Mataifa (UNEP) 2024 ilitoa ukumbusho tosha kwamba dunia bado iko mbali kutimiza ahadi zake za hali ya hewa.
“Tunacheza na moto, lakini hakuwezi kuwa na kucheza tena kwa wakati. Tumepitwa na wakati,” anasema Katibu Mkuu wa Umoja wa Mataifa António GuterresRipoti ya Pengo la Uzalishaji wa Mazingira la Umoja wa Mataifa (UNEP) 2024 ilitoa ukumbusho wa wazi kwamba ulimwengu. bado iko mbali na kutimiza ahadi zake za hali ya hewa.
Ripoti hiyo, iliyotolewa leo, Oktoba 23, inaangazia pengo linaloongezeka kati ya matamshi ya hali ya hewa na ukweli kwani uzalishaji wa gesi chafuzi (GHG) unafikia gigatoni 57.1 za CO2 sawa (GtCO₂) mwaka wa 2023—rekodi ya juu ambayo inadhoofisha lengo la kupunguza ongezeko la joto duniani hadi 1.5 °C.
Akihutubia mkutano na waandishi wa habari wakati akitoa ripoti hiyo iliyopewa jina la “No More Hot Air, Please,” Katibu Mkuu wa Umoja wa Mataifa António Guterres alitoa onyo kwa ulimwengu. Huku utoaji wa gesi chafuzi kwa sasa ukiwa katika viwango vya juu zaidi, Guterres alisema kuwa ubinadamu “unaelea kwenye kamba ya sayari,” na matokeo ya janga yanakaribia isipokuwa nchi zichukue hatua madhubuti kuziba pengo la uzalishaji.
“Ama viongozi huziba pengo la utoaji wa hewa chafu, au tunatumbukia katika janga la hali ya hewa-huku maskini zaidi na walio hatarini zaidi wakiteseka zaidi,” Guterres alisema wakati wa hotuba ya video kutoka tukio la uzinduzi wa ripoti hiyo jijini Nairobi.
Kulingana na Ripoti ya Pengo la Uzalishaji wa 2024, uzalishaji wa gesi chafu duniani uliongezeka kwa asilimia 1.3 mwaka 2023 hadi viwango vyao vya juu zaidi katika historia. Kwa kasi ya sasa, dunia iko mbioni kupata ongezeko la joto la 3.1°C kufikia mwisho wa karne hii—juu ya mipaka iliyowekwa na Makubaliano ya Paris.
Guterres alisisitiza kuwa kupunguza ongezeko la joto duniani hadi 1.5°C bado kunawezekana kitaalamu, lakini ikiwa tu uzalishaji utashuka kwa asilimia 9 kila mwaka hadi 2030. Bila uingiliaji wa haraka, mkuu wa Umoja wa Mataifa alionya juu ya matukio ya mara kwa mara na mabaya zaidi ya hali ya hewa.
“Rekodi za utoaji wa hewa ukaa zinamaanisha halijoto ya baharini, vimbunga vikubwa sana; joto lililorekodiwa linageuza misitu kuwa maboksi na miji kuwa sauna; mvua kubwa husababisha mafuriko ya kibiblia,” alisema.
Guterres aliutaja mkutano wa kilele wa COP29 huko Baku, Azerbaijan, kama wakati muhimu kwa sera ya hali ya hewa duniani. Katibu Mkuu ametaja maeneo makuu mawili ambayo maendeleo ya haraka ni muhimu. Moja, alisema, ni Mipango ya Kitaifa ya Utekelezaji wa Hali ya Hewa (NDCs).
“COP29 inaanza saa kwa nchi kuwasilisha mipango mipya ya kitaifa ya hali ya hewa-NDCs-ifikapo mwaka ujao,” Guterres alisema. Serikali zinatarajiwa kuoanisha mipango hii na lengo la 1.5°C kwa kupunguza utoaji wa hewa chafu katika sekta zote na kukomesha nishati ya visukuku haraka na kwa usawa.
Guterres alizitaka nchi kujitolea kurudisha nyuma ukataji miti na kuongeza kasi ya kupeleka nishati mbadala. Eneo jingine, kwa mujibu wa Katibu Mkuu, ambalo linafaa kutiliwa maanani mara moja ni ufadhili wa hali ya hewa.
Guterres alisema kuwa mafanikio ya mabadiliko ya nishati safi yanategemea sana usaidizi wa kifedha kwa nchi zinazoendelea, ambazo tayari zinakabiliwa na majanga yanayotokana na hali ya hewa.
“COP29 lazima ikubaliane na lengo jipya la fedha ambalo litafungua matrilioni ya dola wanazohitaji na kutoa imani kuwa litatekelezwa,” alisema.
Katibu Mkuu alihimiza ongezeko kubwa la ufadhili wa masharti nafuu wa umma, pamoja na mbinu za kisasa kama vile ushuru wa uchimbaji wa mafuta. Pia alihimiza mageuzi katika benki za maendeleo za pande nyingi ili kuongeza jukumu lao katika ufadhili wa hali ya hewa.
Katibu Mkuu alisisitiza kwamba hatua za mabadiliko ya tabia nchi sio tu suala la uwajibikaji wa mazingira bali pia mtazamo wa kiuchumi. Alisisitiza kuwa gharama ya kutochukua hatua inazidi sana gharama ya utekelezaji.
Kama nchi zinazotoa hewa nyingi zaidi, mataifa ya G20, ambayo yanawajibika kwa asilimia 80 ya uzalishaji wa hewa chafu duniani, lazima yachukue nafasi ya kwanza katika kuziba pengo la utoaji wa hewa chafu. Guterres alitoa changamoto kwa nchi tajiri kuchukua hatua kwanza. “Nawaomba watoa hoja wajitokeze. Tunahitaji uongozi sasa kuliko wakati mwingine wowote,” alisema.
Guterres alirejea ujumbe wa dharura wa ripoti ya UNEP kwamba “watu na sayari hawawezi kumudu hewa ya joto zaidi.” Wakati wa ahadi tupu umepita, na hatua madhubuti zinahitajika ili kufikia malengo ya hali ya hewa. “Ripoti ya leo ya Pengo la Uzalishaji wa gesi ni wazi: tunacheza na moto, lakini hakuwezi kuwa na kucheza tena kwa wakati. Tumepitwa na wakati,” alisema.
Ripoti ya hivi punde ya Pengo la Uzalishaji wa Hewa 2024 na Mpango wa Mazingira wa Umoja wa Mataifa (UNEP) imetoa kengele ya kutisha kuhusu kukatika kati ya ahadi za kisiasa na ukweli wa utoaji wa gesi joto duniani (GHG).
Kwa lugha kali, ripoti inazitaka serikali kuziba pengo linaloongezeka kati ya matamshi na vitendo.
“Mabadiliko ya uchumi usio na sifuri lazima yatokee, na kadiri mageuzi haya ya kimataifa yanapoanza, ndivyo inavyokuwa bora zaidi. Kila sehemu ya shahada inayoepukwa inahesabiwa katika suala la maisha yaliyookolewa, kulindwa kwa uchumi, uharibifu unaoepukika, kuhifadhiwa kwa bayoanuwai, na uwezo wa kuleta kwa haraka.” kupunguza kiwango chochote cha joto,” inasoma ripoti hiyo.
UNEP ilionya kwamba mwelekeo wa sasa unaiacha dunia kwenye njia ya kuelekea ongezeko la joto la 2.6°C karne hii, mbali zaidi ya malengo ya Mkataba wa Paris. Ripoti hiyo inataka “kurukaruka kwa kiasi” kwa nia na hatua za haraka kutoka kwa serikali, haswa kabla ya duru inayofuata ya Michango Iliyoamuliwa Kitaifa (NDCs) inayotarajiwa mapema 2025.
Hapa kuna baadhi ya mambo muhimu:
Mataifa ya G20 Yanashikilia Ufunguo wa Kupunguza Uzalishaji wa Kimataifa
Ripoti hiyo imebainisha kuwa nchi za G20, zinazohusika na asilimia 77 ya hewa chafu duniani, lazima zichukue nafasi ya mbele katika kuziba pengo la utoaji wa hewa chafu. Ingawa nchi hizi zimeweka malengo ya sufuri, sera zao za sasa zinapungukiwa kupatana na upunguzaji unaohitajika wa uzalishaji. Bila maboresho makubwa, G20 inakadiriwa kukosa malengo yake ya NDC kwa 2030 kwa angalau 1 GtCO₂e.
Vipunguzo Vinavyohitajika: Kupunguzwa kwa asilimia 42 kufikia 2030 kwa Lengo la 1.5°C
Ili kufikia njia ya 1.5°C, ni lazima uzalishaji wa hewa upungue kwa asilimia 42 kufikia 2030 ikilinganishwa na viwango vya 2019—sawa na punguzo la kila mwaka la asilimia 7.5. Ripoti hiyo inaangazia athari kali za hatua iliyocheleweshwa, ikionya kwamba kuahirishwa tena kutahitaji kuongezeka maradufu kwa kiwango cha kupunguzwa kwa uzalishaji baada ya 2030.
Suluhisho za Kisekta: Vipya na Upandaji Misitu Hutoa Matumaini
Ripoti imebainisha nishati ya jua na upepo kama wachangiaji wakuu katika kuziba pengo la utoaji wa hewa chafu. Kwa pamoja, teknolojia hizi zinaweza kutoa asilimia 27 ya uwezo wote wa kupunguza uchafuzi ifikapo mwaka 2030. Hatua zinazohusiana na misitu, ikiwa ni pamoja na upandaji miti upya na kupunguza ukataji miti, hutoa uwezekano mwingine wa 20%. Hata hivyo, kufikia malengo haya kunahitaji ongezeko kubwa la uwekezaji—angalau mara sita ya viwango vya sasa—na uenezaji wa haraka wa sera katika sekta zote.
NDCs na Fedha za Hali ya Hewa: Maeneo Muhimu ya Kuzingatia
Pia imesisitiza umuhimu wa mawasilisho yajayo ya NDC. Kulingana na ripoti hiyo, ahadi hizi, zinazotarajiwa kabla ya Februari 2025, lazima ziangazie matarajio ya juu zaidi, mipango madhubuti, na uungwaji mkono thabiti wa kifedha ili kuleta maendeleo ya maana kuelekea uzalishaji usiozidi sifuri. Nchi zinazoendelea, haswa, zinahitaji usaidizi wa kimataifa na mifumo ya kifedha iliyobadilishwa ili kufikia malengo yao ya hali ya hewa.
Dharura na Ushirikiano ndio Muhimu
UNEP imesisitiza haja ya mkabala wa serikali nzima na ushirikiano imara kati ya sekta ya umma na binafsi ili kuharakisha maendeleo. “Tunapoteza wakati,” ripoti hiyo inaonya. “Mabadiliko ya kuwa uchumi-sifuri hayaepukiki, na kadiri tunavyochukua hatua haraka, ndivyo maisha, mifumo ya ikolojia na uchumi zaidi tunaweza kuokoa.”
Ripoti imebainisha mkutano wa kilele wa COP29 mjini Baku, Azerbaijan, kama wakati muhimu kwa mataifa kuoanisha sera zao na njia za 1.5°C. Bila hatua za haraka, zenye malengo makubwa, UNEP inatahadharisha kuwa 2°C—mara tu shabaha ya chelezo—hivi karibuni haitaweza kufikiwa.
“Wakati saa inasonga mbele hadi 2030 na 2035, ujumbe hauna shaka: tamaa bila hatua haina maana. Serikali lazima ziondoke kwenye ahadi hadi kwenye sera na kuhakikisha kwamba ahadi zinaungwa mkono na mipango thabiti ya utekelezaji,” inasema ripoti hiyo.
Ripoti ya Ofisi ya Umoja wa Mataifa ya IPS, Haki ya Mabadiliko ya Tabianchi, Haki ya Hali ya Hewa
© Inter Press Service (2024) — Haki Zote ZimehifadhiwaChanzo asili: Inter Press Service
