Dar es Salaam. Utulivu, subira na utayari wa kukubaliana na hatima ni mambo matatu muhimu yanayopaswa kuwa mwongozo kwa wagombea wa nafasi za uongozi, wakati huu wa kusubiri matokeo ya rufaa.
Katika kipindi hiki, moyo unapaswa kuwa thabiti na akili iendelee kuwa tulivu, kwani hatima yao iko mikononi mwa taasisi na mamlaka zinazohusika na kutoa uamuzi wa mwisho.
Kuthamini mchakato wa kisheria
Mchakato wa rufaa ni sehemu muhimu ya mfumo wa kidemokrasia, unaotoa nafasi kwa wale wanaoamini kuwa walikosewa kutafuta haki.
Kwa msingi huo, wagombea wanapaswa kuelewa na kuthamini kwamba mchakato huo unalenga kuweka uwazi na haki katika mchakato mzima wa uchaguzi.
Katika dunia ya sasa, subira imekuwa ni nadra, kila mtu hutaka majibu ya haraka.
Hata hivyo, wakati wa mchakato wa rufaa, wagombea wanapaswa kukumbuka kuwa majibu sahihi yanahitaji muda.
Kulingana na takwimu za Tume Huru ya Taifa ya Uchaguzi (INEC), rufaa nyingi huamuliwa ndani ya kipindi cha chini ya wiki moja, lakini hali hii hutegemea pia uzito wa hoja za kila rufaa.
Kuweka subira kunawasaidia wagombea kuepuka majuto na vurugu, huku wakiheshimu muda wa kila hatua ya mchakato.
Kujiandaa kwa matokeo yoyote
Hali ya kutojua kilichopo mbele inaweza kuwa na changamoto kisaikolojia kwa wagombea wengi.
Uchunguzi wa Shirika la Tafiti za Kisiasa Tanzania mwaka 2021, ulionyesha asilimia 40 ya wagombea waliokataliwa na tume za uchaguzi waliingia kwenye unyong’onyevu baada ya rufaa zao kushindwa.
Ni muhimu, basi, kwa wagombea kuwa na mtazamo wa kukubali matokeo yoyote ili kuweza kuendelea na maisha yao, wakifahamu kuwa nafasi ya uongozi siyo mwisho wa dunia.
Kuweka mikakati ya baadaye
Kusubiri huku kunaweza kutumiwa kwa hekima kwa ajili ya kutafakari mikakati ya muda mrefu.
Iwapo hautafanikiwa kupitia rufaa, wagombea wanapaswa kujiuliza, nini kinachofuata, kuwa na mpango wa baadaye ni sehemu ya udhibiti wa maisha yao na husaidia kupunguza athari za kisaikolojia.
Hii imeonekana kwa wagombea wengi walioacha michakato ya siasa na kujikita kwenye shughuli nyingine za kijamii, hatua ambayo imesaidia kuchangia maendeleo katika jamii.
Kuwa kielelezo kwa wafuasi wako
Katika kipindi hiki kigumu, wafuasi wa mgombea hujawa na hamasa na matarajio makubwa.
Takwimu za mwaka 2019 za Jeshi la Polisi zinaonyesha asilimia 60 ya vurugu zilizoripotiwa wakati wa uchaguzi wa serikali za mitaa, zilisababishwa na wafuasi waliokuwa hawajaridhishwa na matokeo ya rufaa za wagombea wao.
Wagombea wana jukumu la kuwa mfano mzuri kwa wafuasi wao kwa kuwaelekeza kuheshimu sheria na kusubiri kwa utulivu, hali ambayo pia inaweza kusaidia kudumisha amani na utulivu katika jamii.
Kuzingatia maadili na ustaarabu katika kauli na matendo
Wakati wa kusubiri, inashauriwa kwa wagombea kuepuka kauli zinazosababisha mgawanyiko na chuki katika jamii.
Mgombea anapaswa kuwa na lugha ya kistaarabu, akiwakilisha heshima na uaminifu kwa wote.
Utafiti wa Chuo Kikuu cha Dar es Salaam (UDSM) mwaka 2021, umebaini wagombea wanaojenga picha chanya kwa jamii kupitia kauli na matendo yao wana nafasi kubwa ya kupata uungwaji mkono wa kudumu hata baada ya uchaguzi.
Kuweka akili katika shughuli nyingine za maendeleo
Badala ya kukaa na kusubiri bila kufanya chochote, wagombea wanaweza kujihusisha na shughuli mbalimbali za kijamii.
Tafiti zinaonyesha asilimia 45 ya wagombea wanaojihusisha na shughuli za kujitolea katika jamii, waliongeza uungwaji mkono wao katika chaguzi za baadaye kwa mujibu wa Shirika la Kimataifa la Misaada na Maendeleo la USAID.
Hii inadhihirisha kuwa kujishughulisha katika mambo mengine ya kijamii si tu kunawasaidia kusahau changamoto za uchaguzi, bali pia kunawapa nafasi ya kuendelea kuwa karibu na jamii yao.
Kutafuta ushauri wa kitaalamu
Wakati mwingine, msongo wa mawazo unaotokana na hali ya kutokuwa na uhakika unaweza kumlemea mgombea.
Ushauri wa kitaalamu wa kisaikolojia unaweza kumsaidia mgombea kuwa na mtazamo bora wakati wa kusubiri.
Shirika la Afya Duniani (WHO) linaonyesha kuwa asilimia 15 ya watu wanaoshiriki kwenye siasa, huwa na viwango vya juu vya msongo wa mawazo, hasa wakati wa kusubiri matokeo muhimu kama hayo.
Huduma hizi za kitaalamu zinaweza kumsaidia mgombea kupata nguvu ya kuendelea na safari ya kisiasa au kuchukua mwelekeo mwingine katika maisha yake.
Kujifunza kutokana na mchakato
Kila hatua katika siasa ina somo, na kipindi cha kusubiri rufaa ni fursa nzuri ya kujifunza.
Wagombea wanaweza kuchambua nguvu na udhaifu wao, kutathmini ni wapi walikosea na wapi walifanya vizuri.
Tafiti kutoka Kituo cha Demokrasia na Maendeleo mwaka 2022, zinaonyesha asilimia 70 ya wagombea waliopitia rufaa walirudi na mipango thabiti na mikakati bora zaidi ya kushiriki uchaguzi wa baadaye.
Hii inamaanisha kuwa kutumia muda huu kwa kujifunza kunaweza kuwa njia bora ya kujitayarisha kwa changamoto zijazo.
Kusubiri matokeo ya rufaa si jambo jepesi, lakini ni sehemu muhimu ya safari ya kisiasa.
Ni wakati unaohitaji uvumilivu, hekima na utayari wa kukubaliana na hatima yoyote.
Kwa kuelewa na kuheshimu mchakato wa rufaa, kuthamini subira, kuwa mfano kwa wafuasi wao, na kujiandaa kwa hatua zijazo, wagombea wanaweza kubaki imara na kuendelea kuwa na matumaini kwa ajili ya jamii wanayotaka kuongoza.
Mfumo wa kidemokrasia unawawezesha wananchi kutafuta haki, kadhalika unahitaji wajibu wa kuwa na nidhamu na uaminifu.
Kuimarisha uhusiano na wadau muhimu
Katika siasa, uhusiano na mtandao wa wadau ni nyenzo muhimu ambayo inaweza kumsaidia mgombea kujiimarisha kisiasa hata katika mazingira yenye changamoto.
Wakati wa kusubiri matokeo ya rufaa, ni fursa mwafaka kwa wagombea kujenga na kudumisha uhusiano na viongozi wa kisiasa, wanaharakati, na wanajamii wenye ushawishi mkubwa.
Utafiti uliofanywa na Taasisi ya Masuala ya Siasa na Demokrasia (TPDI) mwaka 2021, umebaini asilimia 35 ya wagombea walioshirikiana na wadau muhimu walipata nafasi nzuri ya kupata uungwaji mkono kwa kipindi kirefu, licha ya changamoto walizokutana nazo wakati wa uchaguzi.
Katika kipindi hiki cha kusubiri, wagombea wanapaswa kutumia muda wao kwa busara kwa kushiriki katika shughuli za kijamii zinazowajenga wao na kuwajumuisha katika mitandao ya kisiasa.
Uhusiano huu unaweza kuwa msingi muhimu wa maendeleo ya kisiasa ya baadaye, kwani yanampa mgombea nafasi ya kujifunza, kupata msaada wa kiushauri, na kujenga sifa nzuri ndani ya jamii.
Kuzingatia maadili ya uongozi wa kweli
Wakati mwingine, kipindi cha kusubiri rufaa kinaweza kutoa changamoto ya kudumisha maadili ya kweli ya uongozi, hasa pale ambapo mgombea anakutana na hali zinazohatarisha imani yake.
Ni muhimu kwa wagombea kuendelea kujiimarisha na kuthibitisha uadilifu wao, hata katika hali ngumu, kwa kuonyesha dhamira ya dhati ya kuwa kiongozi wa kipekee anayeheshimu sheria na utaratibu.
Kwa kuwa mfano mzuri, wagombea wanaweza kujenga picha chanya itakayowasaidia siku zijazo, kwani wananchi hujenga imani kwa wale wanaoonyesha uthabiti na uaminifu bila kuyumbishwa na changamoto.
Uadilifu ni msingi wa uongozi bora na hata kama mgombea hatashinda rufaa, jamii itamkumbuka kwa msimamo wake thabiti.
Takwimu za Shirika la Utafiti wa Maadili ya Uongozi (SOMU) mwaka 2022, zinaonyesha asilimia 55 ya wapigakura huwa na uwezekano mkubwa wa kumuunga mkono mgombea ambaye anaonyesha uadilifu, hata baada ya kushindwa katika chaguzi za awali.