Dodoma. Kutokana na baa la njaa katika miaka ya 1974 hadi 1975, Watanzania walilazimika kula ugali uliotokana na mahindi ya njano kutoka Marekani.
Ukapewa jina ugali wa yanga. Ugali wa yanga ni moja ya masimulizi ya kipekee katika historia ya Tanzania, ambapo jina hili maarufu lilitokana na uhusiano wa rangi ya njano ya unga huo wa msaada uliotolewa wakati wa njaa ya mwaka 1974-1975 na rangi za timu ya mpira wa miguu ya Young Africans Sports Club (Yanga SC) au Wananchi kama inavyojulikana sasa.
Mahindi ya njano yaliyotolewa kama msaada kutoka Marekani yalitengeneza unga ambao ulitumika kutengeneza ugali, chakula kikuu kwa Watanzania wengi wakati huo.
Umaarufu wa Yanga ulifanya jina hili kukubalika haraka miongoni mwa wananchi, kwani ni timu yenye mashabiki wengi wenye fahari na mapenzi ya dhati kwa klabu yao.
Yanga, ambayo ilianzishwa mwaka 1935, ilikuwa tayari imejijengea jina kama moja ya klabu kongwe na zenye mafanikio makubwa zaidi nchini.
Kwa mashabiki wake, rangi za njano na kijani zilitambulisha si tu timu yao bali pia mshikamano na utambulisho wa kijamii.
Hali hii ilifanya urahisi wa kuhusisha rangi ya unga wa msaada na rangi ya Yanga, jambo lililoongeza umaarufu wa jina hilo.
Njaa iliyoleta ugali wa yanga
Mwaka 1974 hadi mwaka 1975, Tanzania ilikumbwa na changamoto kubwa ya njaa iliyotokana na ukame pamoja na kushuka kwa uzalishaji wa chakula.
Mwaka 1973, hali ya kilimo haikuwa ya kuridhisha, jambo lililotokana kwa sehemu kubwa na utekelezaji wa Operesheni Vijiji.
Lengo la operesheni hiyo lilikuwa kuhamasisha watu kuishi katika vijiji vya ujamaa ili kurahisisha upatikanaji wa huduma za kijamii kama elimu, afya, na maji.
Hata hivyo, mpango huu uliathiri uzalishaji wa chakula kwa muda mfupi kwani wakulima wengi walilazimika kuhama kutoka mashamba yao ya asili.
Kutokana na changamoto hizo, nchi ilikosa akiba ya kutosha ya chakula, hali iliyowafanya Watanzania wengi kukabiliana na hali ngumu ya maisha.
Katika juhudi za kukabiliana na hali hiyo, Rais wa Tanzania wa wakati huo, Mwalimu Nyerere, alilazimika kuomba msaada wa chakula kutoka Marekani.
Msaada huo ulijumuisha mahindi ya njano ambayo yaliletwa nchini kwa ajili ya kutengeneza unga wa mahindi.
Unga huu ulijulikana kama ‘unga wa yanga’ au ‘ugali wa yanga’ kutokana na rangi yake ya njano ambayo ilifanana na rangi za timu ya Yanga.
Hata hivyo, unga huo haukupokelewa vyema na Watanzania wengi kwa sababu ulikuwa na ladha ya uchungu, na baadhi ya watu walipata matatizo ya kiafya kama vile kuharisha baada ya kuutumia.
Kipindi hicho cha njaa kilikuwa kigumu kwa Watanzania, lakini ugali wa yanga uliibuka kuwa sehemu ya mazungumzo ya kitaifa, mara nyingi kwa namna ya mzaha na ucheshi.
Mashabiki wa Yanga walitumia jina hili kama njia ya kujivunia timu yao, huku wakionyesha jinsi timu yao ilivyokuwa sehemu muhimu ya maisha yao ya kila siku.
Hii ilionyesha jinsi michezo inaweza kuathiri maisha ya kijamii hata wakati wa changamoto kubwa kama njaa.
Kwa upande mwingine, mashabiki wa timu pinzani, hasa Simba, mara nyingi walitumia jina hili kama njia ya kufanyiana mzaha wa kimichezo, jambo lililoleta ushindani wa kijanja kati ya mashabiki wa timu hizo mbili.
Umaarufu wa ugali wa yanga pia ulionyesha jinsi utamaduni wa michezo ulivyoweza kushikamana na historia ya kijamii na kiuchumi ya Tanzania.
Kwa mamilioni ya Watanzania, ugali huu haukuwa tu chakula bali pia alama ya kipindi kigumu ambacho walikabiliana nacho kwa mshikamano na uvumilivu.
Wakati huo huo, umaarufu wa Yanga uliendelea kuimarika, kwani jina hilo lilihusishwa na uwezo wa timu hiyo kuwakilisha matumaini na mshikamano wa jamii pana.
Kwa miaka mingi, urithi wa “ugali wa yanga” umebaki kuwa sehemu ya masimulizi ya kihistoria na kitamaduni nchini.
Ingawa ulikuwa sehemu ya kipindi cha dhiki, ugali huu pia ulitoa nafasi kwa Watanzania kuonyesha mshikamano wao kupitia ucheshi na mapenzi kwenye michezo.
Umaarufu wa Yanga, ambao ulitokana na historia yake ndefu na mafanikio yake ya kimichezo, uliipa nguvu hadithi ya ugali wa yanga na kuifanya kuwa sehemu ya urithi wa kitaifa.
Kwa mashabiki wa Yanga na Watanzania kwa ujumla, ugali wa yanga ni kumbukumbu ya jinsi michezo na historia vinaweza kuungana na kuunda simulizi za kipekee za taifa.
Umaarufu wa timu hii haujakoma kuwa sehemu ya maisha ya kila siku ya Watanzania, huku ikizua hisia kali za ushindani na haswa inapokutana na wapinzani wake wa jadi, Simba SC, katika mechi maarufu ya “Kariakoo Derby.”
