The Hali ya Kiuchumi Duniani na Matarajio (WESP) 2025 ripoti inaonyesha kuwa licha ya kustahimili mfululizo wa mishtuko inayoimarisha pande zote mbili, ukuaji wa uchumi wa dunia umedorora na kubaki chini ya wastani wa mwaka kabla ya janga la asilimia 3.2.
Ripoti iliyotolewa na Idara ya Umoja wa Mataifa ya Masuala ya Kiuchumi na Kijamii (DESA), inaangazia athari za kudumu za uwekezaji hafifu, uzalishaji duni, na viwango vya juu vya madeni katika utendaji wa uchumi duniani.
Umoja wa Mataifa Katibu Mkuu Antonio Guterreskatika dibaji yake, alitoa wito wa kuchukuliwa hatua madhubuti kutatua changamoto hizi.
“Nchi haziwezi kupuuza hatari hizi. Katika uchumi wetu uliounganishwa, majanga katika upande mmoja wa dunia huongeza bei kwa upande mwingine. Kila nchi imeathirika na lazima iwe sehemu ya suluhisho,” alisema.
Njia isiyo sawa mbele
Merika inatarajiwa kupata kushuka kwa kasi mnamo 2025 kadiri soko la ajira linavyopungua na matumizi ya watumiaji yanapungua, ripoti hiyo ina miradi.
Wakati huo huo, licha ya kurahisisha mfumuko wa bei na soko la ajira linalostahimili mabadiliko. Ufufuo wa uchumi wa Ulaya unabaki kuwa mdogo kutokana na changamoto za mara kwa mara kama vile ukuaji duni wa uzalishaji na idadi ya watu kuzeeka.
Katika Asia Mashariki, uchumi unatarajiwa kuendeleza ukuaji wa nguvu kiasi, inayoungwa mkono na matumizi thabiti ya kibinafsi na utendaji thabiti nchini Uchina.
Kwa upande mwingine, Asia Kusini iko tayari kubaki eneo linalokua kwa kasi zaidi, ikisukumwa na kuendelea kupanuka kwa uchumi wa India.
Barani Afrika, maendeleo ya wastani katika ukuaji yanatarajiwakutokana na ahueni katika mataifa makubwa ya kiuchumi ikiwa ni pamoja na Misri, Nigeria na Afrika Kusini. Ingawa mizozo, kupanda kwa gharama za kulipa deni na changamoto zinazohusiana na hali ya hewa zinalemea sana matarajio ya eneo hilo.
Kwa ujumla, biashara ya kimataifa ni utabiri wa kuongezeka kwa asilimia 3.2 katika 2025inayoendeshwa na mauzo ya nje yenye nguvu kutoka Asia na kurudi tena kwa biashara ya huduma.
Aidha, mfumuko wa bei unatarajiwa kupungua duniani kote, kupungua hadi asilimia 3.4kutoa unafuu fulani kwa biashara na kaya.
© ADB/Lester V. Ledesma
Mfumuko wa bei ya chakula bado ni suala la dharura katika nchi nyingi zinazoendelea.
Changamoto zinazokabili nchi zinazoendelea kiuchumi
Hata hivyo, nchi nyingi zinazoendelea zinatarajiwa kukabiliwa na shinikizo la kuendelea la mfumuko wa bei, huku mmoja kati ya watano akipitia viwango vya tarakimu mbili. Mizigo ya juu ya deni na ufikiaji mdogo wa ufadhili wa kimataifa utaendelea kuzuia urejeshaji.
Mfumuko wa bei ya vyakula bado ni suala kubwa, na karibu nusu ya nchi zinazoendelea zinakabiliwa na viwango vya juu ya asilimia tano.
Hii imeongeza uhaba wa chakula, hasa katika mataifa yenye mapato ya chini ambayo tayari yanakabiliana na matukio ya hali ya hewa kali, migogoro na kuyumba kwa uchumi.
Ripoti hiyo inaonya kwamba kuendelea kwa mfumuko wa bei ya chakula, pamoja na ukuaji mdogo wa uchumi, kunaweza kusukuma mamilioni ya watu kwenye umaskini.
Madini muhimu: fursa na hatari
Kukua kwa mahitaji ya kiviwanda ya madini muhimu, kama vile lithiamu na cobalt, kunatoa fursa na hatari zote mbili.
Kwa nchi zinazoendelea zenye utajiri wa rasilimali, madini haya yanatoa uwezekano wa ukuaji, uundaji wa nafasi za kazi na kuongezeka kwa mapato ili kuharakisha maendeleo kuelekea 17. Malengo ya Maendeleo Endelevu (SDGs).
Hata hivyo, ŕipoti inaonya kwamba utawala mbovu, utendaji kazi usio salama na uharibifu wa mazingiŕa unaweza kudhoofisha faida za muda mŕefu na kuzidisha kukosekana kwa usawa.
Wito wa sera za kina ili kuhakikisha uchimbaji endelevu na ugawaji wa faida sawa, mkuu wa DESA Li Junhua alisisitiza: “Madini muhimu yana uwezo mkubwa wa kuharakisha maendeleo endelevu, lakini tu yakisimamiwa kwa uwajibikaji.”
Wito wa hatua kali za pande nyingi
Ripoti hiyo inahitimisha kwa wito wa hatua za kijasiri za pande nyingi kushughulikia migogoro ya kimataifa iliyounganishwa, ikiwa ni pamoja na madeni, ukosefu wa usawa na mabadiliko ya hali ya hewa.
Serikali zinahimizwa kuzingatia uwekezaji katika nishati safi, miundombinu na sekta muhimu za kijamii kama vile afya na elimu.
Ushirikiano thabiti wa kimataifa unachukuliwa kuwa muhimu katika kudhibiti hatari na fursa zinazohusiana na madini muhimu, kuhakikisha kuwa nchi zinazoendelea zinaweza kufaidika kwa usawa na kwa uendelevu.
