Dar es Salaam. Hatimaye Soko la Kimataifa la Kariakoo jijini Dar es Salaam lililokuwa katika ukarabati kwa zaidi ya miaka mitatu linatarajia kuanza kufanya kazi tena kuanzia Februari 2025.
Hata hivyo, viongozi wa wafanyabiashara wa soko hilo wameonesha hofu juu ya masharti yaliyowekwa na uongozi ili kuwarejesha na idadi iliyohakikiwa wakisema inapaswa kupitiwa kabla ya kuwekwa mitandaoni kwa kuwa haendani na uhalisia.
Soko hilo lilitekelea kwa moto Julai 10, 2021 na kuteketeza mali za wafanyabiashara zilizokuwa sokoni humo kisha Serikali ikatoa Sh28 bilioni kwa ajili ya kulikarabati, shughuli iliyoanza tangu Januari 2022.
Ukarabati huo pia ulikwenda sambamba na ujenzi mpya wa soko dogo litakalokuwa na ghorofa sita kwenda juu na mbili kwenda chini kusaidia shughuli za kibiashara kufanyika kwa ufanisi.
Katika kipindi hicho cha ujenzi wafanyabiashara waliokuwepo sokoni hapo, walihamishiwa kwa muda katika masoko ya Kisutu, Machinga Complex na Karume.
Januari 26, 2025, Mwananchi iliripoti kilio cha wafanyabiashara wakiiomba Serikali kutoa kauli ya kinachoendelea ili kuondokana na changamoto wanazopitia ikiwamo mvutano na mgambo na kupoteza mitaji yao.
Julai 12, 2024 baada ya kutolewa majina ya wanaopaswa kurejea, wafanyabiashara hao waligomea orodha iliyopitisha wafanyabiashara 819 huku wakifanya maandamano hadi Ofisi ndogo za Chama cha Mapinduzi (CCM) zilizopo Lumumba.
Julai 13, 2024 Mkuu wa Mkoa wa Dar es Salaam, Albert Chalamila alikutana na wafanyabiashara hao na kukubaliana na hoja walizozitoa.
Miongoni mwa hoja hizo ni viongozi wao kutoshirikishwa katika uhakiki wa mwisho kabla kutoa orodha hiyo, kwa kuwa wao ndio wanaowajua.
Katika habari iliyoandikwa na Mwananchi Januari 26, 2025, ilieleza lini soko hilo litaanza kutokana na kamati iliyoundwa na Chalamila kupitia upya orodha hiyo ya majina ikiwamo kuyaondoa mtandaoni.
Septemba 4, 2024 kamati hiyo ilimkabidhi ripoti yake mkuu huyo wa mkoa, katika hafla iliyofanyika katika ukumbi Arnatoglo.
Leo Jumatano, Januari 29, 2015, Mwenyekiti Kamati ya Bodi ya Shirika la Masoko, Hawa Ghasia akizungumza na waandishi wa habari jijini Dar es Salaam amesema soko hilo liko tayari kwa matumizi.
Ghasia aliyewahi kuwa Waziri wa Nchi Ofisi ya Waziri Mkuu, Tawala za Mikoa na Serikali za Mitaa (Tamisemi) amesema Januari 27, 2025 bodi ilikutana Dar es Salaam na kuazimia kazi ya kuwarejesha wafanyabiashara ianze Februari 2025.
“Uamuzi huu wa bodi ya wakurugenzi unafuatia kukamilika kwa ujenzi na ukarabati wa soko sambamba na kukamilika kwa kazi ya uhakiki wa waliokuwa wafanyabiashara kwenye soko hilo uliofanywa na timu iliyoundwa na ofisi ya mkuu wa mkoa ikijumuisha wawakilishi wa wafanyabiashara,” amesema Ghasia.
Amesema baada ya uhakiki huo wafanyabiashara wenye sifa ya kurejea ni 1,520 ikiwa ni ongezeko la wafanyabiashara 601 waliofanyiwa uhakiki mara ya kwanza.
Ghasia amesema katika kurejea huko, wafanyabiashara wanapaswa wasiwe na deni wanalodaiwa na shirika na wawe na namba ya mlipa mkodi na kitambulisho cha uraia.
Katika madeni wanayowadai wafanyabiashara hao mpaka sasa amesema ni Sh358 milioni huku wengine wakiwa na madeni zaidi ya miezi sita.
“Natoa wito kwa wafanyabiashara wote wenye madeni kulipa kabla ya kurejea sokoni hapo kwani takwimu zinaonyesha jumla ya wafanyabiashara 366, wanadaiwa na shirika Sh358.57 milioni,” amesema.
Walichosema wafanyabaishara
Mwenyekiti wa soko dogo, Hussein Rajab amehoji hiyo idadi ya wafanyabiashara 1,520 imetoka wapi, wakati mpaka wanamaliza uhakiki wa pili walipata 1,662 waliopaswa kurejea.
Amesema ni vema kabla majina hayo hayajapandishwa kwenye mtandao, wakayapitia kujidhihirisha kuwa ndio wanaostahili ili kuepuka kuleta sintofahamu.
“Tunaomba sana kabla ya hiyo orodha haijapandishwa mtandaoni, tujiridhishe na majina yaliyopita ukizingatia hata idadi inayotajwa imetofautiana na tuliyokuwa nayo sisi baada ya kufanyika uhakiki wa mara ya pili,” amesema.
“Haya mambo ya kutoshirikishwa hatua kwa hatua, ikumbukwe ndio yaliyosababisha hata vurugu za wakati ule hadi watu kuandamana, kwa hiyo tunatoa angalizo hili ili baadaye tusije tukaonekana wabaya, kwa kuwa haitakuwa na maana ya sisi kushirikishwa katika uhakiki ule halafu leo watu waje na idadi ya majina yao.”
Mfanyabiashara Beatrice Malya, amesema utaratibu wa urejeaji sokoni hapo unawapa maswali ikiwamo kutakiwa kuwa na namba ya mlipa kodi na kitambulisho cha uraia.
Amesema wafanyabiashara ndogondogo wengi hawana namba ya mlipakodi, hivyo itakuwa ngumu kuipata katika kipindi hiki kifupi na kitambulisho cha uraia wengi hawana.
Amesema kama wameamua kuwarejesha watu, wawaache waingie, halafu hivyo vitu vingine watashughulikia wakiwa wanaendelea na biashara.
Mwingine Seleman Shabani, amesema sharti la mfanyabiashara kutakiwa kulipa madeni ya nyuma ni kutaka kuwatoa kiaina katika soko hilo ukizingtai wengi mitaji ilishapungua.
“Kwa masharti yaliyotajwa labda tuambiwe soko hilo sasa likirejea ni kwa ajili ya wafanyabiashara wakubwa, maana hakuna asiyejua hasara ambayo watu wameipata baada ya tukio la ajali ya moto na hata wale waliokwenda kufanya biashara masoko mengine kuna madeni waliingia ilimradi familia zao ziweze kuishi, hivyo tunaporudi tena kuambia kuna madeni, naona hiyo sio sawa,” amesema Shabani.
Ameshauri kuwepo na utaratibu wa watu wanaodaiwa kulipa madeni taratibu huku wakiendelea kufanya biashara badala ya kuwakatalia kuingia kisa tu wana deni.
Ameomba gharama za ukodishwaji maeneo isizidi Sh150,000.
Msuya Minja, mwenyekiti wa soko la wazi amepongeza hatua iliyofikiwa na Serikali ya kurejeshwa kwa soko hilo kwa kuwa ni kitu wachokisubiri.
Kuhusu madeni amesema ni lazima yalipwe na hilo wafanyabiashara wanalijua tangu zamani.
Mhadhiri mwandamizi katika masuala ya uchumi wa Chuo Kikuu cha Kikatoliki Mbeya, Dk Balozi Morwa amesema kuna haja ya soko hilo kuimarishwa mawasiliano yake na nchi za nje badala ya kutegemea wateja wa hapa nchini tu.
“Tunataka soko hili ifike mahali iwe ni one stop centre, liwezeshe kitunguu, nyanya, karoti, biringanya zisiozee sokoni, bali zisafirishwe nje ya nchi ambako huko kuna masoko mengi ya bidhaa za mbogamboga,”amesema Dk Morwa.
