JANA katika muendelezo wa Ripoti Maalumu juu ya kadhia ya uraibu wa kamari na kubeti nchini tuliona namna michezo hiyo inavyozidi kukua, licha ya kuwa na atahri kubwa kiasi hadi viongozi wa kidini kutoa maoni yao ya kipi kifanyike kutokana na ukweli hata vitabu vitakatifu vinaeleza athari zake.
Pia tuliona namna michezo hiyo inavyokuwa ngumu kukomeshwa kwa vile ni sehemu ya kuingizia serikali mapato ya kutosha yanayosaidia kuendeleza gurudumu la maendeleo ya taifa na kuonyesha uwiano wa kamati kubeti kwa nchi za Afrika Mashariki na Kati.
Leo tunamalizia mfululizo wa makala hizi kwa kuangalia simulizi za walionusurika kwenye uraibu wa janga la kubeti na kamari na jinsi wazazi walivyocharuka wakitaka kuwepo kwa sheria kali kwa lengo la kuokoa kizazi na taifa kwa ujumla kwani, nguvu kazi zimeacha kutumika kuzalisha mali na kujikita huko. Endelea…!
Katika kitongoji cha Sinza, ambako taa za kasino zinavutia kwa michezo ya ukumbini, kuna simulizi za kutisha za uraibu na uvumilivu.
Hadithi ya Malik Augustino, dereva teksi mwenye umri wa miaka 34 na aliyeangukia katika uraibu wa kamari, inaakisi ule wimbo wa kutisha wa kuingia katika kina cha uraibu na kujinasua kurudi kwenye mwanga.
Kwa Augustino, kuangukia katika uraibu ilikuwa polepole, ukichochewa na usiku wa kutisha wa urafiki na bahati.
“Sikuwahi kuwa mcheza kamari mkubwa, lakini kuna kitu kuhusu msisimko wa michezo kilinivutia,” anakiri.
Kilichoanza kama burudani ya kawaida kiligeuka kuwa ufuatiliaji usio na kikomo wa ushindi, ukichanganya mipaka kati ya burudani na shinikizo.
Kwa kila ushindi, kulikuwa na hamu isiyo na kikomo, ikimsukuma Augustino zaidi katika mikono ya uraibu.
“Nilijikuta nikitumia muda mwingi zaidi kwenye kasino,” anakiri, sauti yake ikiwa na majuto. “Niliwadanganya wapendwa wangu, nikiwa na uhakika kwamba ningeweza kuacha wakati wowote nilipotaka.”
Kadri madeni yalivyoongezeka na mahusiano yalivyovurugika, alijikuta katika mzunguko wa wasiwasi na kukata tamaa.
Ilienda hadi alipojikuta katika hali ya kufilisika kifedha, ndipo alipoamua kutafuta msaada, akimgeukia kaka yake mkubwa kwa ushauri.
“Kaka yangu alinipa ushauri usiku na mchana mpaka nilipokuwa tayari kujinasua kutoka kwenye uraibu,” anasema, huku sauti yake ikionyesha hali ya kumshukuru kwani kwa sas ni dereva teksi asiye na uraibu wa kamari.
Hadithi ya Augustino inafanana na ile ya Ali Mahfoudh (29), mkazi wa Manzese ambaye alianza kucheza kamari akiwa shabiki wa soka mwenye mapenzi makubwa, akiiunga mkono timu yake pendwa, Liverpool.
Mapenzi hayo yalichukua taswira nyingine ya hatari alipogundua ulimwengu wa programu za kubeti soka.
“Mwanzo, ilikuwa tu kwa ajili ya kujifurahisha, ningeweka dau dogo hapa na pale, nikifikiri ningeweza kushinda,” anasema.
Lakini kadri ushindi ulivyogeuka na kuanza kupoteza huku hali hiyo ikizidi kuongezeka, alijikuta ameingia moja kwa moja na kushindwa kujinasua.
“Nilianza kutumia muda mwingi zaidi kwenye programu hizo,” anakiri. “Ningeamka nikiwaza kuhusu dau langu linalofuata, na ningeenda kulala nikiwalaani wale waliopoteza,” anasema.
Haikuchukua muda mrefu kabla ya Mahfoudh, ambaye ni mtunza duka, kugundua kwamba alikuwa amevuka mstari hatari — kwamba hakuwa tena na udhibiti wa msukumo wake.
“Ilinichukua miezi minane kutambua kwamba nilikuwa kwenye njia mbaya,” anafichua.
Wakati wa ukweli ulikuja usiku mmoja wa hatima ambapo Mahfoudh alijikuta peke yake chumbani mwake, akizungukwa na mwangaza wa skrini ya simu yake ya mkononi.
“Nilikuwa nimepoteza dau lingine, na nikagundua sikuweza kukumbuka mara ya mwisho niliposhinda,” anakumbuka alipogundua kuwa na tatizo.
Kadri utegemezi wake ulivyozidi, athari zake zilienea katika maisha yake. Alianza kupuuza majukumu yake, akiruka vipindi na kupuuza masomo yake.
Zaidi ya hayo, mahusiano yake yalianza kuvurugika, na kusababisha wasiwasi miongoni mwa marafiki na wanafamilia kuhusu ustawi wake kwa ujumla.
“Nilikuwa naishi katika hali ya wasiwasi wa mara kwa mara. Nilikuwa nikizama kwenye madeni, na sikujua jinsi ya kujinasua,” Mahfoudh anafichua.
Kwa msaada wa wapendwa wake, alitafuta ushauri, akiwa na nia ya kurejesha maisha yake kutoka kwenye mikono ya uraibu.
“Haikuwa rahisi lakini kadri siku zilivyopita, nilihisi najijenga upya, kuwa na nguvu zaidi,” anakubali.
Polepole, lakini kwa uthabiti, Mahfoudh alianza safari ya kujijenga upya kimaisha. Alijumuika tena na marafiki wa zamani na kufufua mambo aliyokuwa akiyafanya baada ya kuyaacha muda mrefu, kama kuandika riwaya.
“Ilikuwa safari ya kujitambua. Nimejifunza kujipenda tena, pamoja na mapungufu yangu yote, na kupata furaha katika maisha ya kawaida,” anatafakari, tabasamu likienea usoni mwake.
Ukuaji wa sekta ya michezo ya kubahatisha haujaathiri tu watu wazima bali sasa unahatarisha watoto ambao wanatafuta pesa za haraka kutoka kwenye mashine za slot.
Kwa waendeshaji ambao Bodi ya Michezo ya Kubahatisha ya Tanzania inawalaumu kwa kufanya kazi kinyume cha sheria, wazazi wanaiomba serikali kuweka hatua kali za udhibiti zitakazoshughulikia ushiriki wa watoto katika michezo ya kubahatisha.
Mkazi wa Sinza, Austin Maira, ana wasiwasi kuhusu ueneaji wa kamari miongoni mwa watoto, akisema hali hiyo sasa inatisha.
“Ukweli ni kwamba watoto wanapojihusisha na shughuli za kamari katika umri mdogo inadhihirisha wazi ushawishi wa tasnia ya kamari na ukosefu wa udhibiti madhubuti,†anasema, akiongeza kuwa wazazi wanapaswa pia kuwaelimisha watoto wao kuhusu hatari za kamari na umuhimu wa kufanya maamuzi sahihi ya kifedha.
“Tunahitaji kuwa na mazungumzo ya wazi na ya kweli na watoto wetu kuhusu hatari zinazohusiana na kubeti, ikiwemo hasara ya pesa, uraibu, na athari mbaya kwenye afya ya akili. Pia tunahitaji kushinikiza udhibiti mkali wa matangazo ya kubeti na majukwaa ya mtandaoni ili kupunguza ushawishi mbaya kwa watoto,” anaongeza.
Wito wa Maira uliungwa mkono na Samira Said, pia kutoka Sinza, ambaye aliwataka wazazi kuwa waangalifu zaidi kuhusu yale watoto wanayokutana nayo mtandaoni.
“Ushawishi wa matangazo ya kubeti na mitandao ya kijamii kwa watoto wetu unatia wasiwasi. Inakuwa changamoto zaidi kuwalinda watoto wetu dhidi ya ushawishi huu, hasa kwa matumizi makubwa ya simu za mkononi na mtandao,” anasema.
“Tunahitaji kuweka mipaka ya wazi kuhusu muda wa kuangalia runinga na kufuatilia kwa karibu shughuli za watoto wetu mtandaoni. Zaidi ya hayo, tunahitaji kuwafundisha watoto wetu ujuzi wa kufikiri kwa kina ili kuwasaidia kusafiri katika ulimwengu wa kidijitali wenye changamoto,” anaongeza.
Mkazi wa Kinondoni, Annamarie Godbless, anasema kuongezeka kwa kubeti miongoni mwa watoto kunaakisi matatizo makubwa ya kijamii.
“Tunahitaji udhibiti bora wa sekta hizi na elimu zaidi kwa wazazi na watoto kuhusu hatari zinazohusiana. Haitoshi tu kuwalaumu watoto au wazazi wao; tunahitaji mabadiliko ya kimfumo kushughulikia mizizi ya tatizo hili,” anasema.
Kwa mujibu wake, hatua kama kushughulikia umaskini, kuboresha upatikanaji wa elimu na fursa za ajira, na kutoa msaada bora kwa familia, zinahitajika kushughulikia tatizo hili.
“Umaskini na ukosefu wa usawa wa kiuchumi ni nguvu zinazosukuma tatizo hili, na tunahitaji kufanya kazi kuelekea kujenga jamii ambapo watoto wote wanapata rasilimali wanazohitaji kufanikiwa. Nadhani kwa kuwafundisha watoto wetu thamani ya kufanya kazi kwa bidii, uvumilivu, na usimamizi wa kifedha wenye uwajibikaji, tunaweza kuwawezesha kufanya maamuzi bora kwa ajili ya maisha yao ya baadaye,” anasema mkazi wa Tabata, Jumapili Abdul.
Mkazi wa Sinza, Herman Kimaro, anasema masuala yanayosukuma watoto kwenye kubeti lazima yashughulikiwe na jamii kwa pamoja.
“Lazima tuunde mazingira ya usaidizi ambapo watoto wanajisikia kuthaminiwa, kuheshimiwa, na kupewa nguvu ya kufuata ndoto zao. Hii inamaanisha kuwekeza katika programu na huduma zinazokuza maendeleo ya vijana, kama vile kulea, kufundisha, na shughuli za nje ya masomo,” anasema.
“Hii pia inamaanisha kukuza hisia za kuwa sehemu na kuunganishwa ndani ya jamii zetu, ili watoto wawe na mtandao wa msaada wenye nguvu wa kutegemea wanapohitaji msaada. Kwa kufanya kazi pamoja kushughulikia mizizi ya tatizo la kamari miongoni mwa watoto, tunaweza kujenga mustakabali mzuri kwa kizazi kijacho,” anaongeza.
